Λειτουργεί στη βάση Aκρωτηρίου της Kύπρου με σοβαρές επιπτώσεις σε κατοίκους και πανίδα
Tης Eλενας Mοσχίδη
Ο υδροβιότοπος του Ακρωτηρίου στη Κύπρο και οι κάτοικοι της περιοχής έχουν να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους που κρύβει η νέα εγκατάσταση της κατασκοπευτικής κεραίας Echelon, από τις βρετανικές βάσεις. H τοποθέτησή της άρχισε εδώ και τέσσερα χρόνια, για να ολοκληρωθεί προσφάτως και να μπει σε δοκιμαστική λειτουργία από τον Ιανουάριο του 2004 στον υδροβιότοπο του Ακρωτηρίου, κοντά στις μικρότερης εμβέλειας κεραίες που λειτουργούν στη περιοχή από το 1998. Τα ηλεκτρομαγνητικά της πεδία ουδείς γνωρίζει ακόμη τι ενδέχεται να επιφέρουν στους κατοίκους της περιοχής. Στο περιβάλλον όμως, δεν χωράει αμφιβολία.
Με οδηγό μας την οικολόγο Ρωξάνη Κουδουνάρη, συντονίστρια σε θέματα «Ακρωτηρίου» του Κινήματος Οικολόγων Περιβαλλοντιστών της Κύπρου, κατευθυνόμαστε στην περιοχή όπου βρίσκεται η γιγαντοκεραία, 4 χλμ. από το κέντρο της Λεμεσού και 200 μέτρα από το χωριό του Ακρωτηρίου με περίπου χίλιους κατοίκους. Οι καλλιέργειες εσπεριδοειδών, οι αμπελώνες αλλά και η κτηνοτροφία σφύζουν γύρω από τον πλούσιο υδροβιότοπο του Ακρωτηρίου, μιας χερσόνησου που παρουσιάζει σημαντικά οικολογικά χαρακτηριστικά και τυγχάνει διεθνούς αναγνώρισης μέσα από διεθνείς συμβάσεις όπως της Βέρνης και της Ραμσάρ.
Στο βάθος του υδροβιότοπου, ένα δάσος κεραιών. H μία στηρίζει τη λειτουργία της άλλης για να καταλήξουν στην επίμαχη κεραία, με τους τρεις μεγάλους πυλώνες να ορθώνονται απειλητικά. «Κίνδυνος ακτινοβολίας» αναγράφει στα αγγλικά η ταμπέλα που κρέμεται στη περίφραξη.
«Οι αντιδράσεις ξεκίνησαν αμέσως με την τοποθέτηση της κεραίας, όμως πολλές φιμώθηκαν γιατί αρκετοί από τους κατοίκους εργοδοτούνται στις βάσεις και εξωθούνται να μη μιλούν», μας πληροφορεί η Ρωξάνη Κουδουνάρη. «Το Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών και οι άλλες οργανώσεις μπορεί να δαχτυλοδείχνουμε το πρόβλημα, αλλά είναι ολόκληρη η Κύπρος που πρέπει να ασχοληθεί. Εμείς λέμε ότι δεν μπορεί καμία κυβέρνηση να επιτρέπει να στήνεται κάτι υπό το σκεπτικό ότι ίσως να μην είναι επικίνδυνο. Αυτό ουσιαστικά νομιμοποιεί την αυθαιρεσία».
Kίνδυνος σε τρία επίπεδα
Η χερσόνησος του Ακρωτηρίου περιλαμβάνεται στον κατάλογο των περιοχών διεθνούς σημασίας για τα πουλιά, έχει προταθεί να αναγνωρισθεί ως Εθνικό Πάρκο, στηρίζει πάνω από το 1% του πληθυσμού των φλαμίνγκος της Αν. Μεσογείου και σημαντικό αριθμό σπάνιων ενδημικών ειδών χλωρίδας και πανίδας, φιλοξενεί δε σημαντικούς αριθμούς μεταναστευτικών πουλιών. O γενικός γραμματέας και βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων Περιβαλλοντιστών, Γιώργος Περδίκης, μας πληροφορεί ότι το συγκεκριμένο οικοσύστημα είναι πολύπλοκο. «Eχουν εντοπιστεί σειρά από ξεχωριστά συστήματα βιοτόπων, τα οποία στηρίζονται κατά πολύ στην αλατότητα του νερού. Στο κρίσιμο σημείο όπου συνδέεται το γλυκό με το αλμυρό νερό κατασκευάστηκαν οι κεραίες. Eχει δημιουργηθεί υπόγειο φράγμα. Για να στέκεται η κεραία έχουν σκάψει πολύ βαθιά, γύρω στα 6–7 μέτρα βάθος. Tο μεγάλο δίχτυ που ενώνει τις κεραίες, παράλληλα, μήκους γύρω στο ένα χλμ., εμποδίζει τα πουλιά που χρησιμοποιούν το πέρασμα να μεταβούν από την αλυκή προς το δάσος των ευκαλύπτων και στους λιμνώνες με το γλυκό νερό της περιοχής Φασουρίου. Για μας, έχει τρεις πτυχές αυτή η υπόθεση: το περιβάλλον, την υγεία των κατοίκων και βεβαίως το πολιτικό μέρος». Δυστυχώς, ο ίδιος ο υδροβιότοπος λόγω της ανοικτής έκτασης είναι τοποθεσία κατάλληλη για τη λειτουργία της κεραίας.
Aδύνατη η απαγόρευση
Oμως, ποια είναι η στάση της κυπριακής κυβέρνησης στο ζήτημα του Ακρωτηρίου;
«Η Kυπριακή Δημοκρατία φυσικά και αντέδρασε όταν της ανακοινώθηκε, το 2001, ότι προτίθενται να εγκαταστήσουν αυτή την κεραία», μας λένε διπλωματικές πηγές του υπ. Εξωτερικών της Κύπρου, το οποίο χειρίζεται το θέμα της κεραίας του Ακρωτηρίου. «Τους είπαμε ότι θα υπάρξουν αντιδράσεις. Θα πρέπει να σκεφτούμε την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, την καταστροφή του περιβάλλοντος, την πτηνοπανίδα της περιοχής. Από την άλλη, ένα μέρος της Kυπριακής Δημοκρατίας, περίπου το 3%, αποτελεί βρετανική αποικία, και η συνθήκη εγκαθίδρυσης αναφέρει ότι δικαιούνται να εκμεταλλεύονται αυτό το κομμάτι μόνο για στρατιωτικές βάσεις. Συνεπώς, έχουν το δικαίωμα να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους. Δυστυχώς τα δικά μας δικαιώματα δεν φτάνουν στο σημείο να τους απαγορεύσουμε να εγκαταστήσουν την κεραία. Συμφωνήσαμε να φέρουμε εμπειρογνώμονες από τη γαλλική κυβέρνηση για να κάνουν μετρήσεις, οι οποίοι βρήκαν ότι τα όρια των εκπομπών είναι πολύ κάτω από τα επιτρεπτά όρια της Ε.Ε. Επίσης, αντί της απαράδεκτης περιβαλλοντικής μελέτης των Bρετανών, απαιτήσαμε να ορισθεί νέα διεθνής ομάδα ερευνητών για να συντάξει εκ νέου μια περιβαλλοντική μελέτη και να ληφθούν αυστηρά μέτρα».
Μερικά από αυτά είναι η μεταφορά της χλωρίδας και πανίδας του βιότοπου, η τοποθέτηση μικρών φαναριών στους πυλώνες για τα πουλιά και η κοπή μέρους του δάσους με σκοπό τη δημιουργία διαύλου για να περνούν τα πουλιά. Το εξωφρενικό όμως της περίπτωσης του Ακρωτηρίου, και γενικότερα της Κύπρου, αποτελεί το γεγονός ότι τα σημεία στα οποία βρίσκονται οι βάσεις, θεωρούνται «νεκρές ζώνες» και δεν ανήκουν σε καμιά συνθήκη. Ούτε της Ραμσάρ ούτε της Βέρνης. Η προστατευόμενη περιοχή του υδροβιότοπου Ακρωτηρίου ξεκινά έξω από την περίφραξη των κεραιών.
Λάθος μετρήσεις
Ο Πίτερ Θάκερ, εκπρόσωπος των βρετανικών βάσεων, υποστηρίζει ότι το νέο σύστημα είναι πολύ ασφαλές και ότι η εκπομπή της κεραίας σε μέτρηση που έγινε ήταν 76 φορές χαμηλότερη από τα όρια που θέτει η Ε.Ε. «Το έχουμε ξεκαθαρίσει, πως εάν και εφόσον υπάρξει περίπτωση η κεραία να προκαλέσει προβλήματα υγείας στους κατοίκους, θα σταματήσουμε τη λειτουργία της». Η Kυπριακή Δημοκρατία επέβαλε την επιδημιολογική μελέτη των κατοίκων, η οποία ξεκίνησε την 1η Φεβρουαρίου του 2004, αλλά δυστυχώς δεν γίνεται όπως θα έπρεπε, σύμφωνα με την άποψη του ειδικού στην πυρηνική και περιβαλλοντική ιατρική, Σοφοκλή Σοφοκλέους. Ο πυρηνικός ιατρός τονίζει πως οι μετρήσεις από τη γαλλική εταιρεία έγιναν με βάση την παλαιά κεραία, της οποίας η ακτινοβολία ήταν χαμηλότερης έντασης. Με βάση τις μετρήσεις αυτές έγινε αναγωγή στις αναμενόμενες, άρα δεν υπάρχουν πραγματικές μετρήσεις.
H επιδημιολογική μελέτη ξεκίνησε σε συνεργασία με το υπ. Υγείας της Κύπρου και το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ και αφορά ένα μεγάλο μέρος της ερωτηματολόγιο που θα δίνεται στους κατοίκους της περιοχής του Ακρωτηρίου αλλά και στην περιοχή Πάνω Κυβίδες, περιοχή που θα χρησιμοποιηθεί για σκοπούς σύγκρισης. Οι κάτοικοι θα αναφέρουν τυχόν συμπτώματα, ασθένειες και ιστορικό υγείας τους. Θα εξετασθούν γύρω στα 1.850 άτομα και η έρευνα αναμένεται να ολοκληρωθεί σε 18–20 μήνες. Ο πυρηνικός ιατρός διαφωνεί με τον τρόπο που πραγματοποιείται η έρευνα. «Είναι ανήθικο να παρακολουθείς αν κάποιοι θα αρρωστήσουν έχοντας ταυτόχρονα σε λειτουργία την κεραία. Μπορεί η “μέτρηση νοσηρότητας και θνησιμότητας” να είναι απαραίτητη και χρήσιμη, ωστόσο δεν μπορούμε να αποδείξουμε, ακόμη και αν αρρωστήσουν όλοι με λευχαιμία, ότι οφείλεται στην ακτινοβολία της κεραίας. Δεν γνωρίζουμε πόσα χρόνια χρειάζεται για να φανούν οι επιπτώσεις της ακτινοβολίας στον άνθρωπο. Εκείνο που πρέπει να γίνει, είναι να σταθούμε στα επιστημονικά δεδομένα, όσον αφορά τις μετρήσεις ακτινοβολίας που υπάρχουν διεθνώς, και να προσπαθήσουμε, ενόσω λειτουργεί η κεραία στο Ακρωτήρι, να κρατάμε τα επίπεδα ακτινοβολίας κάτω από τα όρια τα οποία οι επιστήμονες με κριτική άποψη λένε ότι είναι τα ανώτερα επιτρεπτά».
