του Γιάννη Θεοδώρου
Η Άρτεμις είναι μια από τις γνωστότερες παλαιότερες και πιο ενδιαφέρουσες θεότητες του αρχαιοελληνικού Πανθέου. Ήταν κόρη του Δία και της Λητούς δίδυμη αδελφή του Απόλλωνα, βασίλισσα των δασών προστάτιδα των μικρών παιδιών και των ζώων και βέβαια θεά του κυνηγιού. Η θεά είχε γεννηθεί στο νησί Ορτυγία κοντά στη Δήλο όπου η Λητώ είχε καταφύγει για να κρυφτεί από την εκδικητική μανία της θεάς Ήρας και εκεί ήρθαν στο φως η Άρτεμις και ο δίδυμος αδελφός της ο Απόλλωνας.
Από τα πρώτα χρόνια της ζωής της, η θεά έδειξε τις κλίσεις της σε πράγματα που αφορούσαν την ενδυμασία, τον εξοπλισμό και την πιο αγαπημένη της ενασχόληση το κυνήγι. Η σταθερότητα του χαρακτήρα και η άκαμπτη βούληση και θέληση είχαν κάνει το Δία να την αγαπάει ιδιαίτερα και της ικανοποιούσε όλες τις επιθυμίες. Αφοσιωμένη στο κυνήγι και τη φύση αδιαφόρησε για τις χαρές του έρωτα, του γάμου, των σχέσεων και ήταν αυστηρή στα θέματα «αγνότητας» διατηρώντας και η ίδια την παρθενικότητά της αλλά και απαιτώντας από τις συνοδούς της Νύμφες, που την περιστοίχιζαν, να πράξουν και αυτές το ίδιο.
Σύχναζε στον Ευρώτα και στον Ταΰγετο και λατρευόταν ιδίως στην Αρκαδία.
Η Άρτεμις ήταν αμείλικτη θεά και σχεδόν ποτέ δεν συγχωρούσε, οποιαδήποτε παρατυπία, οποιαδήποτε παρέκκλιση από τα πιστεύω και τις αρχές της, επέσυραν την οργή της και τα θανατηφόρα βέλη της στόχευαν διαρκώς θνητούς, θεούς και ήρωες που παρέβλεπαν τις εντολές της ή αμελούσαν τη λατρεία της και παραβίαζαν τους κανόνες που είχε θέσει.
Κάποτε ο Ακταίωνας ο γιός του Αρισταίου και τα Αυτονόης έτυχε να δεί τη θεά να λούζεται γυμνή και αυτή τον μεταμόρφωσε σε ελάφι και έβαλε τα πενήντα σκυλιά που την πλαισίωνα να τον κυνηγήσουν και να τον κατασπαράξουν. Σε άλλη περίπτωση η Καλλιστώ η κόρη του Λυκάονα συνοδός Νύμφη της θεάς κόντεψε να χάσει τη ζωή της γιατί παρασυρμένη από τις υποσχέσεις του Δία έχασε την αγνότητά της και έμεινε έγκυος. Η Άρτεμις επίσης σκότωσε και την Αριάδνη γιατί σύμφωνα με το μύθο είχε απαχθεί και αποπλανηθεί από το Θησέα στη Νάξο. Ακόμη και ο Ωρίωνας, ο γιός του Ποσειδώνα, βρήκε και αυτός το θάνατο από τα βέλη της θεάς, γιατί είχε σχέσεις με την θεά της αυγής Ηώ ή κατ΄ άλλους, επειδή είχε καυχηθεί ότι ήταν καλύτερος στο τόξο και το σημάδι από τη θεά.
Οι νέοι που τηρούσαν πιστά τις αρχές ήταν πολύ αγαπητοί σ΄ αυτήν και βρίσκονταν όπως ο Ιππόλυτος κάτω από την απόλυτη προστασία της. Ο Ιππόλυτος ήταν δεινότατος κυνηγός και αλογοδαμαστής και η αφοσίωσή του στη θεά τον έκανε να αγνοήσει τα θέλγητρα πολλών πανέμορφων γυναικών της εποχής όπως η Φαίδρα η γυναίκα του Θησέα και η θεά συγκινημένη του χάρισε δόξες, τιμές και αιώνια μνημόνευση.
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν προσδώσει στη θεά μια εντυπωσιακή προσωπικότητα αφού απεικονιζόταν ψηλή, αγέρωχη με ευθυτενή και δυναμική κορμοστασιά, με όμορφα χαρακτηριστικά, περήφανο περπάτημα και με το τόξο ή άλλο όπλο «ανά χείρας». Η ορμή και η δυναμικότητα της εξαντλούταν στο κυνήγι που ήταν τρόπος ζωής και η αποκλειστική σχεδόν ενασχόληση. Με ευκινησία αποφασιστικότητα και σβελτάδα αναζητούσε θηράματα στα δάση και τα βουνά, σε λίμνες, σε ποτάμια, σε λιβάδια συνοδευόμενη από τις Νύμφες και περιστοιχισμένη από τα σκυλιά της. Ντυμένη δωρικά και με πλήρη εξοπλισμό ριχνόταν με ενθουσιασμό και μανία στο κυνήγι και δεν υπήρχε περίπτωση να ξεφύγει θήραμα. Δεινή γνώστρια της τοξευτικής τέχνης, αδάμαστη, ικανότατη δρομέας κυριαρχούσε στη φύση προστατεύοντας κάθε «έμβιο ον» πάνω σ΄ αυτήν, μιας και θεωρούνταν και υπεύθυνη για τη γεωργία και τη κτηνοτροφία και σε όσους την αγνοούσαν ή παρέβλεπαν τη παρουσία τους της, κατέστρεφε τις σοδειές τους.
Πέρα από τη συμμετοχή της σε πολλά περιστατικά τιμωρίας πήρε ενεργό μέρος και σ΄ έναν από τους άθλους του Ηρακλή. Ο Ηρακλής για μεγάλο διάστημα καταδίωκε μια ελαφίνα με χρυσά κέρατα και χάλκινα πόδια ιδιοκτησίας της θεάς. Η Άρτεμις με τη συνδρομή του αδελφού του Απόλλωνα, τον εμπόδισε να σκοτώσει το ζώο και το οποίο παραδόθηκε στον Ευρυσθέα βασιλιά της Τίρυνθας ο οποίος το αφιέρωσε εκ νέου στη θεά . Σε πολλά περιστατικά η θεά συνεπικουρούμενη από τον Απόλλωνα τιμωρεί όπως στη περίπτωση της Νιόβης που παινευόταν για τα πολλά και όμορφα παιδιά της εξοργισμένη λοιπόν και με δεκατέσσερα βέλη σκότωσαν από κοινού όλα τα παιδιά όπως σκότωσε και τη Χιόνη – κόρη του Δαιδαλίωνα και ερωμένη του Απόλλωνα – που καυχιόταν ότι η ομορφιά της ήταν αξεπέραστη και ανώτερη της θεάς.
Ο πόλεμος μεταξύ Τρώων και Ελλήνων δεν αφήνει την Άρτεμη αδιάφορη, αφού με τον Απόλλωνα, τον Άρη, την Αφροδίτη και τη Λητώ παίρνει ενεργά το μέρος των Τρώων. Ξεκινώντας οι Έλληνες για τη Τροία αντιμετώπισαν πρόβλημα άπνοιας για την οποία υπεύθυνη ήταν η θεά, μιας και ο αρχηγός των Ελλήνων ο Αγαμέμνονας, είχε εισχωρήσει σε άλσος που προστάτευε η θεά και είχε σκοτώσει ένα ιερό ελάφι γι΄ αυτό και είχε απαιτήσει τη θυσία της κόρης του Αγαμέμνονα της Ιφιγένειας, για να μπορέσει να αποπλεύσει ο στόλος. Ο πληγωμένος από το Διομήδη Αινείας στη διάρκεια του πολέμου, είχε δεχτεί τη βοήθεια της θεάς είχε θεραπευτεί και επέστρεψε πάλι ακμαίος στις μάχες.
Τα σύμβολα που χρησιμοποιούσε η θεά ήταν πολλά και διάφορα ξεκινούσαν από τα ζώα και τα φυτά και κατέληγαν στα όπλα ελάφι, κάπρος, αρκούδα, σκύλος, φοίνικας, δάφνη και βέβαια σπαθί, ακόντιο, τόξο και φαρέτρα με βέλη.
Πέρα όμως από τις μυθοπλασίες και τις μυθικές διηγήσεις, η ελληνική μυθολογία έχει μια αξία διαχρονική που υπάρχει χιλιάδες χρόνια τώρα αλλά πάντα παρουσιάζει ενδιαφέρον και μια ιδιαίτερη «φρεσκάδα» που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, ο οποίος έρχεται σε άμεση επαφή με το κόσμο μιας άλλης εποχής και ελλείψει ιστορικών και πηγών, κατάφεραν κυρίως οι ποιητές, να περάσουν σε επόμενες γενιές και χρόνια, το πνεύμα και τα ήθη μιας ολόκληρης εποχής.
Ο μύθος σύμφωνα με την ανθρωπολογική ερμηνεία είναι μια ιερή ή θρησκευτική αφήγηση το περιεχόμενο της οποίας σχετίζεται με τη δημιουργία φυσικών, υπερφυσικών ή πολιτιστικών φαινομένων και διαφέρει από εκείνη που υπονοεί ότι ο μύθος είναι ένα συγκαλυμμένο ψεύδος.
Οι μύθοι επίσης διερευνώνται ως αποσπασματικές πηγές προφορικής ιστορικής αφήγησης ή ως ένδειξη κοινωνικών παραμέτρων που διαμορφώνουν το κοινωνικό χάρτη μιας ομάδας.
Στο φιλολογικό και λογοτεχνικό εννοιολογικό πλαίσιο, οι μύθοι είναι αφηγηματικές αλληλουχίες, μέσα από τις οποίες ένας δεδομένος πολιτισμός επικυρώνει τα κοινωνικά του ήθη για την προέλευση του ανθρώπου και τη καθημερινότητα του. Οι μύθοι απλώνονται σε ένα ευρύ φάσμα εννοιών η προσέγγιση των οποίων μπορεί να γίνει είτε με τον ορθολογιστικό τρόπο όπου ο μύθος είναι μια ψευδής – μη αξιόπιστη ιστορία ή πεποίθηση – και η ρομαντική εκδοχή, όπου ο μύθος είναι ένας διαισθητικός τρόπος κοσμικής κατανόησης.
Οι μύθοι συνήθως διακρίνονται από τους θρύλους ως αφηγήσεις με ελλιπή ιστορική βάση, αν και φαίνεται ότι διαθέτουν παρόμοια στερεότυπα προφορικής μετάδοσης, προσαρμογής και αποδοχής. Ανεξάρτητα από τις διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις επιμέρους φιλοσοφικές αρχές στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό υπήρξε συνύφανση λόγου και μύθου, που αποτελούσε κεντρική δημιουργική δύναμη στον αρχαιοελληνικό στοχασμό, που αν και βρισκόταν στην περιοχή του λόγου, μπορούσε με άνεση να επεξεργάζεται μυθικές εικόνες και παραστάσεις και να θεωρείται πηγή εξέλιξης.
Για παράδειγμα ο μύθος για τη γένεση του κόσμου και των θεών παρέχει την εικόνα μιας «ανελέητης» μάχης ανάμεσα στις θεότητες που πρωτοστατούν και επειδή οι θεότητες ταυτίζονται με τα φυσικά στοιχεία, αυτός που ακούει το μύθο, σχηματίζει την παράσταση ενός κόσμου δυναμικού και όχι στατικού, ενός κόσμου σε διαρκή «ανάδευση», ζύμωση πάλη. Αυτό που χαρακτηρίζει την αρχαιοελληνική σκέψη είναι ότι μέσα στη μυθολογία ξεχώρισαν συνειδητά το «πρόσωπο» και το «κοσμικό γίγνεσθαι» και παράλληλα με την ποιητική αφήγηση και την έξαρση του λόγου επεξεργάστηκαν με πολλή προσοχή και λογικό συνειρμό όλα τα μυθικά πρόσωπα, Θεοί Ημίθεοι, Ήρωες κλπ όπως επί παραδείγματι η θεά προστάτιδα του κυνηγιού Άρτεμις.
Θεοποιήθηκε κατ΄ ουσία μια δραστηριότητα, το κυνήγι, τέθηκε υπό την «σκέπη και την αιγίδα» μιας θεότητας, ως διαδικασία πρωτεύουσας σημασίας, μιας θεάς μάλιστα που είχε πολυδιάστατο ρόλο και κυνηγού και προστάτη της φύσης και σκληρού τιμωρού όποιου παρέβαινε την κυνηγετική ηθική και τους κανόνες αλλά και μιας σημειολογικής γυναικείας παρουσίας, δυναμικής και συνάμα ευαίσθητης, σκληρής αλλά και ρομαντικής προστάτιδας της φύσης, εξοικειωμένης σε απόλυτο βαθμό με τα όπλα και τη σκοποβολή.
Έτσι η ελληνική μυθολογία παρέμεινε ανά τους αιώνες ένας «οδηγός ζωής», που προσαρμοζόταν στα ανθρώπινα μέτρα, στις ανθρώπινες αμφιβολίες, στους ανθρώπινους φόβους.
Πιθανόν καμιά άλλη γλώσσα όσο η ελληνική δεν θα μπορούσε τόσο πειστικά, τόσο γλαφυρά, τόσο αφηγηματικά και τόσο περιγραφικά να δείξει ότι ο κόσμος βρίσκεται σε μια αδιάκοπη ροή και μέσα από εκρήξεις και συγκρούσεις στοιχείων και καταστάσεων επέρχεται η τελική ισορροπία. Η ελληνική μυθολογία πλούτισε συν τοις άλλοις το παγκόσμιο λεξιλόγιο και η μυθολογία των αρχαίων μας προγόνων ασκεί μια δύναμη και μια ακαταμάχητη γοητεία που εξακολουθεί και σήμερα, σε πείσμα των καιρών, να «σαγηνεύει», να μαγνητίζει αλλά και να διδάσκει.
