…………του Γιάννη Θεοδώρου
Δίνοντας έναν περιληπτικό ορισμό της έννοιας της οικονομικής ανάπτυξης μπορούμε να πούμε ότι: «οικονομική ανάπτυξη είναι η διαδικασία με την οποία το πραγματικό εθνικό εισόδημα μίας χώρας αυξάνει στη διάρκεια μίας (μακράς) χρονικής περιόδου». Επομένως αν υποθετικά ο ρυθμός που αυξάνει ο πληθυσμός είναι μικρότερος από το ρυθμό που αυξάνει το εισόδημα, τότε το κατά κεφαλή εισόδημα θ’ αυξάνει.
Έχει πρωταρχική σημασία να συνειδητοποιήσουμε επομένως τι είδους ανάπτυξη επιδιώκεται και με ποιον τρόπο θα πραγματοποιηθεί. Στο παρελθόν αρκούσε η «οικονομική μεγέθυνση». Η αύξηση του ΑΕΠ ήταν ο συνήθης στόχος που ζητούσε η οικονομία μιας χώρας να πετύχει και από αυτό προσδιοριζόταν ότι υπάρχει ανάπτυξη. Όμως σήμερα, αυτού του είδους η προσέγγιση έχει μάλλον «μουσειακό» χαρακτήρα. Η ανάπτυξη είναι μια οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική διαδικασία, δυναμική και όχι στατική, που αφορά ολόκληρη την κοινωνία. Η κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη, η ολοκληρωμένη ανάπτυξη, είτε την προσδιορίζουμε ως βιώσιμη, είτε της δώσουμε τη μορφή μιας ολοκληρωμένης, μιας «ολιστικής» ανάπτυξης, πρέπει να έχει δημοκρατικό χαρακτήρα.
Θέλουμε δημοκρατία στη πολιτική, δημοκρατία στην κοινωνία και δημοκρατία στην οικονομία. Άρα λοιπόν, η ανάπτυξη που επιζητούμε στον 21ο αιώνα έχει κατ΄ ανάγκη και έντονο κοινωνικό χαρακτήρα. Επιπλέον, έχει και έντονο περιβαλλοντικό χαρακτήρα. Κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη αλλά με πρώτιστη διασφάλιση του περιβάλλοντος που θα κληροδοτηθεί στην επόμενη γενιά. Το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε και παράγουμε, το χρησιμοποιούμε και έχουμε ευθύνη να το διαφυλάξουμε, διότι το «δανειζόμαστε» από την επόμενη γενιά. Έχουμε υποχρέωση να το παραδώσουμε ασφαλές. Δεν αρκεί λοιπόν να μετράμε το στόχο που λέγεται οικονομική μεγέθυνση και απασχόληση για όλους.
Συνήθως τους όρους «οικονομική μεγέθυνση» (growth) και «οικονομική ανάπτυξη» (development), μεταφράζουμε αδιακρίτως ως «ανάπτυξη». Όμως δεν πρόκειται για το ίδιο πράγμα. «Μεγέθυνση» σημαίνει περαιτέρω εξάπλωση σε νέες αγορές, νέα προϊόντα, νέες πηγές πρώτων υλών, ενώ «ανάπτυξη» μπορεί κάλλιστα να σημαίνει λελογισμένη εκμετάλλευση ή ποιοτική αναβάθμιση των υφιστάμενων. Εκεί άλλωστε βασίζεται η χρήση του όρου «βιώσιμη ανάπτυξη».Μπορεί να σκεφτεί κανείς αναρίθμητες περιπτώσεις όπου μια πολιτική «βιώσιμης ανάπτυξης» βελτιώνει μια οικονομία, ενώ αντίθετα μια «άγρια» και «επιθετική» ανάπτυξη την τελματώνει.
Η διαχρονική δυστυχώς εικόνα της Ελλάδας αποτελεί μάλλον απτή και αντιφατική απόδειξη: όσο βελτιώνονται οι δείκτες, τόσο χειροτερεύει η οικονομική πραγματικότητα που ζούμε και βλέπουμε!
Η προστασία του περιβάλλοντος και η οικονομική ανάπτυξη αντιμετωπίζονται ως δύο πόλοι ανταγωνιστικοί: για άλλους η οικονομική ανάπτυξη «συνεπάγεται» εξαντλητική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, ενώ για άλλους η προστασία του περιβάλλοντος «συναρτάται» με απαγορευτικές ρήτρες που «παρεμποδίζουν» την ανάπτυξη της οικονομίας. Σε αυτόν τον άξονα είναι αναγκαίος περισσότερο από κάθε άλλη φορά ο επαναπροσδιορισμός της έννοιας της αειφόρου ανάπτυξης.
Οι προσπάθειες οργάνωσης προς αυτήν την κατεύθυνση, εστιάζονται στην εφαρμογή της περιφερειακής πολιτικής της Ε.Ε στη χώρα μας (τα γνωστά Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης – ΚΠΣ), η οποία και αποτελεί την κυριότερη αναπτυξιακή πολιτική, σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Πέρα από το χρηματοδοτικό της μέγεθος, η περιφερειακή πολιτική έχει μία ιδιαίτερη σημασία για την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς αφορά σε μεγάλο βαθμό τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές τις χώρας – εκεί όπου η αξία του περιβάλλοντος είναι πάρα πολύ μεγάλη.
Τα «δομικά προβλήματα» της ελληνικής οικονομίας είναι δεδομένα και το οικονομικό αδιέξοδο που βιώνουν όλο και περισσότεροι Έλληνες, ή τα υπαρκτά προβλήματα που βιώνουν σήμερα οι αγρότες, οι κτηνοτρόφοι και οι απασχολούμενοι στον πρωτογενή τομέα, πιθανώς να αποτελούν «βάση», αγωνιώδους διαβούλευσης για τη διασφάλιση έστω και «ελάχιστων θέσεων εργασίας»,ακόμη και ανειδίκευτων, σε τοπικό επίπεδο από βιομηχανική δραστηριότητα, έναντι κόστους που δεν μπορούν να αποτιμήσουν.
Η συνταγματική κατοχύρωση της αρχής της αειφορίας έγινε το 2001, με τη διατύπωση: «Το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα, στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας». Η αειφορία ως νομική και συνταγματική αρχή περιορίζει τις δημόσιες πολιτικές και τις δραστηριότητες των ιδιωτών, επειδή δεν επιτρέπει την υποβάθμιση του περιβάλλοντος σε τέτοιο βαθμό, ώστε να τίθεται σε κίνδυνο η ανάπτυξη για τις επόμενες γενιές. Θέτει με αυστηρό τρόπο το ζήτημα των φυσικών ορίων και της προστασίας του περιβάλλοντος έναντι της οικονομικής ανάπτυξης. Η προτεινόμενη αντικατάσταση της αειφορίας με την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης, ίσως αποτελεί «μετάλλαξη» που προκαλεί ερωτηματικά και εγείρει σοβαρότατες ανησυχίες. Η «αειφόρος ανάπτυξη/sustainable development» έχει αναχθεί στην κορυφή των στόχων της Ε.Ε με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ.
Οι τρεις διαστάσεις της αειφόρου ανάπτυξης που αποτελούν τη βάση για την Στρατηγική της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη, εστιάζονται στις δράσεις που πρέπει να αναληφθούν όπως:
Α) Την ενσωμάτωση των τριών διαστάσεων – οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον – σε όλες τις πολιτικές αποφάσεις σε κάθε επίπεδο της κοινωνίας.
Β) Τη θέσπιση συγκεκριμένων οριζόντιων και θεματικών στόχων, αντικειμένων και χρονοδιαγραμμάτων για την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης στη βάση συστήματος δεικτών.
Γ) Τη θέσπιση μιας αποδοτικής διαδικασίας εφαρμογής, αξιολόγησης και ανάπτυξης της Στρατηγικής της ΕΕ.
Ερχόμενοι στα σημερινά «ελληνικά» ποικιλώνυμα σχέδια που αφορούν την κάλυψη του «ενεργειακού ελλείμματος» και την εξισορρόπηση του «ενεργειακού ισοζυγίου» στο ηλεκτρικό ρεύμα, δεν είναι ευκρινές ό,τι θα προηγηθεί διάλογος, με τις τοπικές κοινωνίες ή τους κατοίκους των περιοχών που θα επιλεχθούν ως τόποι εγκατάστασης «μονάδων ηλεκτροπαραγωγής» και κυρίως, δεν είναι γνωστοί οι ειδικοί συμβατικοί όροι, οι περιβαλλοντικές μελέτες και τα ειδικότερα «πλάνα» των ιδιωτών επενδυτών που θα προβούν στη δημιουργία τέτοιων μονάδων. Μονάδων που θα επηρεάσουν άμεσα και αλλάξουν οριστικά το οικοσύστημά τους, τη ζωή τους και την καθημερινότητά τους. Φυσικό και επόμενο είναι λοιπόν να κορυφώνονται οι λαϊκές αντιδράσεις, αφού απουσιάζει ο ουσιαστικός διάλογος, τα όποια αντισταθμιστικά οφέλη εξαντλούνται στην πιθανή προσφορά ολιγάριθμων «θέσεων εργασίας», στην επιλεκτική χρηματοδότηση κάποιων «έργων υποδομής» π.χ οδοποιία «υποκαθιστώντας» οι ιδιώτες επενδυτές την Κεντρική Διοίκηση και την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση (;) και στην προσφορά «ενέργειας και ζεστού νερού» στους κατοίκους.
Και όμως οι εκπομπές CO2 θα έχουν αυξηθεί μέχρι και κατά 50% έως το 2030, με σταθερή ποσοστιαία μείωση του μεριδίου που θα αναλογεί σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Ιαπωνία. Η αλλαγή στο κλίμα είναι όμως ένα παγκόσμιο πρόβλημα κάτι που επιβάλλει λύσεις παγκόσμιας αποδοχής.
Τρεις είναι οι «εναλλακτικές» δυνατότητες που συνιστώνται για τη συνολική ελάττωση των εκπομπών «θερμοκηπίου»:
α)Μείωση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης
β)Αλλαγή του πρωτογενούς ενεργειακού μείγματος με προώθηση καυσίμων χαμηλότερης ανθρακικής έντασης και
γ)Αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας
Η μείωση της ανάπτυξης είναι απαράδεκτη ιδιαίτερα για τις αναπτυσσόμενες χώρες ενώ η επιλογή ενεργειακού μείγματος χαμηλής ανθρακικής έντασης είναι σίγουρα παράγων σημαντικός και στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να διερευνηθούν οι δυνατότητες π.χ των ΑΠΕ. Πολλές όμως από τις σχετικές με τα παραπάνω τεχνολογίες, είτε προσκρούουν στη μη-δεκτικότητα των κοινωνιών -άνθρακας, πυρηνική-, είτε επιβαρύνουν υπέρμετρα το ενεργειακό κόστος είτε δεν είναι ακόμα διαθέσιμες με όρους αγοράς. Αντίθετα οι τεχνολογίες βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας είναι διαθέσιμες, ώριμες για χρήση και οικονομικά συμφέρουσες συνδυάζοντας με το πέρας της απόσβεσής τους το περιβαλλοντικό όφελος με το οικονομικό.
Πως θα προστατευθεί συνεπώς το περιβάλλον που αποτελεί «λεκάνη απορροής ή διάχυσης» των αποβλήτων, υγρών ή αερίων; Δεν μπορούμε να αφεθούμε με πεσσιμισμό και μεμψιμοιρία να λέμε ότι: «μόλυνση και οικονομική ανάπτυξη είναι αγαθά συμπληρωματικά», και, δεν μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά…
Ας διεκδικήσουμε ενεργά το «δικαίωμα λόγου» στη διαχείριση των κοινών. Ας απαιτήσουμε σε κάθε περίσταση, ο διάλογος όταν αφορά κατά κυριολεξία την «μορφή» της περιοχής μας που ζούμε ή καταγόμαστε, την «ποιότητα ζωής» αλλά και τις ειδικότερες ασχολίες μας όπως κυνήγι, ψάρεμα, οικοτουρισμό κλπ, να είναι ουσιαστικός και όχι «προσχηματικός» και «κατευθυνόμενος» από δογματικά αναπτυξιακά πρότυπα και στεγανά.
Η «ζήτηση και ανάπτυξη» εναλλακτικών οικονομικών δραστηριοτήτων, που σχετίζονται με «καθαρές» επιχειρηματικές βιομηχανικές και βιοτεχνικές δράσεις που δεν «οχλούν και ρυπαίνουν», προσδίδει αφενός συγκριτικό πλεονέκτημα στις περιοχές αυτές, χωρίς αφετέρου να εκτοπίζει ή (και) να ανταγωνίζεται τις υπάρχουσες κλασσικές δραστηριότητες όπως η γεωργία, η κτηνοτροφία, οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού κλπ.
Το ζητούμενο είναι σήμερα, η μη μετατροπή Νομών της χώρας μας, σε «τεράστια ενεργειακά κέντρα» και η ανάπτυξη μεγάλων ενεργειακών επενδύσεων, χωρίς κανένα αναπτυξιακό σχεδιασμό και χωρίς πρωταρχικά τη σύμφωνη γνώμη των τοπικών κοινωνιών. Σε καμιά όμως περίπτωση, δεν πρέπει να εξετάζουμε την ανάπτυξη ο, με όρους και υπό το πρίσμα των όποιων «καλών» επιφέρει, αν γίνουν δεκτές τέτοιου είδους «επενδύσεις», όπως λ.χ τα εξαγγελλόμενα υπό μορφή «καταιγίδας» , «θερμικά εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής», αλλά και υπό το «πρίσμα των δεινών» που πολλαπλασιαστικά θα επιφέρουν οι επενδύσεις αυτές, αν «μακροπρόθεσμα», αποδειχθούν λάθος. Η προστασία του περιβάλλοντος πάνω απ΄ όλα, αποτελεί μια γνήσια συνεισφορά και στην οικονομική ανάπτυξη του τόπου μας και φυσικά «ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζει μόνο με ΑΕΠ», σημείωνε χαρακτηριστικά ο Αμερικανός οικ/γος Paul Samuelson.
Ή για θυμηθούμε και την κλασσική ρήση του ετέρου Άγγλου κλασσικού οικ/γου John Mayard Keynes: «Το μακροπρόθεσμο είναι παραπλανητικό για τα σημερινά (οικονομικά) πράγματα, γιατί απλά μακροπρόθεσμα, θα είμαστε όλοι νεκροί…».
Οι γλυκόλαλες «Σειρήνες» της «απρογραμμάτιστης-επιδερμικής» βιομηχανικής ανάπτυξης και η άνευ όρων προσέλκυση στα «θέλγητρά τους» κάλλιστα αύριο, μπορούν να αποτελέσουν τις «Ερινύες» της συνείδησης, που θα κατατρύχουν όσους κυβερνήτες και τοπικούς άρχοντες, αμέσως ή εμμέσως «υπέκυψαν» και προσέφεραν ή και «θυσίασαν» αφελώς «την γην, το ύδωρ και τον ουρανόν» των περιοχών τους…
Ίσως όμως τότε να είναι πολύ αργά!!!
Πολλές ΜΚΟ και γνωστές Περιβαλλοντικές Οργανώσεις από καιρού, έχουν ήδη ενώσει τις δυνάμεις προς την κατεύθυνση αυτή, και αγωνίζονται δυναμικά, μιας και οι απειλές για πολλούς Νομούς της χώρας μας, δεν είναι σενάρια είναι η «στυγνή» πραγματικότητα…
Εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής θερμικά, εργοστάσια λιθάνθρακα, μεγάλες «επενδύσεις ιδιωτών», που ας μην γελιόμαστε: θα επηρεάσουν άμεσα και καθοριστικά και την κυνηγετική δραστηριότητα, τα «περάσματα», τους βιότοπους, τα οικοσυστήματα, την βιοποικιλότητα…
Η «επανεκκίνηση» της συνταγματικής αναθεώρησης ομοίως κα ειδικά του άρθρου 24 πυροδοτεί εκ νέου την «οξύτητα», αναφορικά με τον επιδιωκόμενο «τελικό στόχο», που στην πιο απλή υπόθεση εργασίας θα είναι: περαιτέρω μείωση δασών, τσιμεντοποίηση, οικοπεδοποίηση, άρα και περαιτέρω δραστική μείωση και των κυνηγότοπων…
Η κυνηγετική κοινότητα άραγε δεν πρέπει να πάρει θέση; δεν πρέπει να «συμπορευτεί» με τις Περιβαλλοντικές Οργανώσεις στα θέματα αυτά; Είναι περισσότερο αυτονόητη από κάθε άλλη φορά η ύπαρξη «κοινών τόπων» συνεργασίας για τα μείζονα περιβαλλοντικά προβλήματα των καιρών μας…Πολλές περιοχές έχουν ξεσηκωθεί και οι κάτοικοι αντιδρούν δυναμικά στις επιλογές των «ιθυνόντων» να μετατραπούν μεγάλες περιοχές (και κλασσικοί κυνηγότοποι) σε Βιομηχανικά Πάρκα! Πολλές δυναμικές μάλιστα αντιδράσεις όπως λ.χ στη Βοιωτία, περιοχή όπου εκδράμουν κυνηγετικά χιλιάδες κυνηγοί κάθε Σ/Κ και η οποία έχει «στοχοποιηθεί» «υπέρ το δέον αναπτυξιακά», ξεκίνησαν μέσα από “Blogs” και συνεχίζονται με την ίδια δυναμική…
Ως κυνηγοί και ως πολίτες που μας ενδιαφέρει το περιβάλλον ας πάρουμε τις σωστές αποφάσεις τώρα, βοηθώντας ενεργά προς την κατεύθυνση μίας ισόρροπης και αποδεκτής ανάπτυξης, με σεβασμό στην «αρχή της αειφορίας», που διαρκώς αναφέρουμε, ως κυνηγοί, αλλά μάλλον «εκχωρούμε» σταδιακά στη βιώσιμη ανάπτυξη, που εξ ορισμού αφαιρεί κυνηγότοπους και ζωτικό χώρο από το κυνήγι…
Σχετικά: www.vagia-gr.blogspot.com, etc.
