του Κυριάκου Σκορδά
Επιστ. Συνεργάτη της ΚΟΜΑΘ
ΠΑΝ-ΘΗΡΑΣ 2008
Απελευθερώσεις θηραματων, το δίλημμα που εγκλωβίζει τον Έλληνα κυνηγό
Το θέμα της αναγκαιότητας απελευθέρωσης θηραματικών ειδών απασχολεί έντονα τις τελευταίες δεκαετίες τον κυνηγετικό κόσμο. Αρκετή συζήτηση με πολλά επιχειρήματα έχει αναπτυχθεί και έχουν εκφραστεί αρκετά διαφορετικές απόψεις. Βέβαια κάθε άποψη είναι σεβαστή. Μέσα όμως από την ολοκληρωμένη προσέγγιση και την εξέταση όλων των παραμέτρων μπορούμε να οδηγηθούμε στις σωστές επιλογές.
Για να υπάρξουν όμως επιλογές, είναι κατανοητό, πως πρέπει να προϋπάρχει μια εθνική θηραματική πολιτική. Το κομμάτι θήρα για την επίσημη πολιτεία και ως μέσο πολιτικής και ως γνωστικό αντικείμενο είναι δευτερεύουσας σημασίας. Ενδιαφέρον υπάρχει κύρια για το εισπρακτικό κομμάτι, ως έσοδο και μόνο του δημοσίου, ανεξάρτητα αν τα χρήματα ξαναεπενδύονται ή όχι για την ενίσχυση των θηραμάτων.
Την απουσία της πολιτείας καλούνται εδώ και δεκαετίες να καλύψουν οι ίδιες οι κυνηγετικές οργανώσεις. Μέσα από προοδευτικές διαδικασίες εξέλιξης αποτελούν σήμερα έναν αξιόπιστο διαχειριστή των θηραματικών πόρων, όπου χρηματοδοτούν, σχεδιάζουν και υλοποιούν ειδικά φιλοθηραματικά έργα. Παράλληλα έχουν στελεχωθεί με ειδικό επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό, ώστε να έχουν πλήρη επιστημονική επάρκεια για την εκπόνηση και εφαρμογή ειδικών πια διαχειριστικών μέτρων, προς όφελος των θηραμάτων και της άγριας πανίδας γενικότερα.
Η συνεχής επιστημονική ενασχόληση των κυνη-γετικών οργανώσεων και η συνεργασία τους με τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας αρχίζουν πια να αποδίδουν καρπούς. Αυτά, σε συνδυασμό με το οργανωμένο σχέδιο της θηροφύλαξης, μέσα από την επιτυχημένη λειτουργία της Ομοσπονδιακής Θηροφυλακής και της δράσης των θηροφυλάκων των Κυνηγετικών Συλλόγων, απλά μεταφράζονται για τον Έλληνα κυνηγό σε αύξηση των θηραμάτων.
Τα θηραματικά είδη αποτελούν όμως μέρος ενός ευρύτερου συνόλου, που επιγραμματικά ονοματίζουμε ως οικοσύστημα. Είναι γενική πεποίθηση πως η κατάσταση των οικοσυστημάτων στην πατρίδα μας είναι γενικά υποβαθμισμένη, πράγμα ασφαλώς σωστό, κυρίως λόγω της εντατικοποίησης της γεωργίας, της αλόγιστης χρήσης γεωργικών φαρμάκων, της υπερβόσκησης, των μεγάλων επεμβάσεων από τεχνικά έργα και άλλες ανθρωπογενείς δράσεις. Αυτή η υποβάθμιση των οικοσυστημάτων οδηγεί και σε υποβάθμιση της θήρας.
Μπορεί βέβαια για την πολιτεία να υπάρχει αδυναμία κατανόησης της θήρας ως αξία, αλλά για τις ίδιες τις κυνηγετικές οργανώσεις η θήρα όχι απλώς έχει κατανοηθεί, αλλά και γίνονται συστηματικές προσπάθειες για την ενίσχυση της. Η κατανόηση της σημασίας της θήρας έχει σημασία για:
• τον καθορισμό της πολιτικής και των στόχων
• την επιλογή των προτεραιοτήτων στην έρευνα
• τη σωστή ενημέρωση των πολιτών, και των κυνηγών ειδικότερα
• την αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου
• την βελτίωση και εφαρμογή μέτρων διαχείρισης της θήρας
• τη δραστηριοποίηση και εκπαίδευση των κυνηγών
• την προστασία και έρευνα των ενδιαιτημάτων (βιοτόπων)
Οι εισφορές από την έκδοση αδειών των Ελλήνων κυνηγών παρέχουν στις κυνηγετικές οργανώσεις την αναγκαία χρηματοδότηση και οι επιλογές για πρόσληψη ειδικών Δασολόγων και Δασοπόνων παρέχουν την απαραίτητη στελέχωση. Η δε βούληση των διοικήσεων των Διοικητικών τους Συμβουλίων είναι δεδομένη. Ήδη η Κυνηγετική Συνομοσπονδία Ελλάδας ξεκίνησε την εφαρμογή ενός πρότυπου πανελλαδικού σχεδίου με στόχο την βελτίωση των βιοτόπων των δραματικών ειδών, με έμφαση στο επιδημητικό θήραμα (δηλαδή αυτό που διαβιεί μόνιμα όλο το έτος).
Πρέπει εδώ να επισημάνουμε πως υπάρχει μια πίεση από την πλευρά των μεμονωμένων κυνηγών για ενίσχυση των πληθυσμών των θηραμάτων μέσα από τις απελευθερώσεις. Θεωρώ πως αυτό «ακούγεται» σαν μια λογική απαίτηση, αλλά θα προσπαθήσω να επισημάνω πως έτσι βλέπουμε μόνο την κορφή ενός παγόβουνου και όχι το ίδιο το πρόβλημα. Η πρακτική «έχει λίγα θηράματα, ας αμολήσουμε μερικά ακόμη» έχει δυστυχώς πολλές αδυναμίες τις οποίες επιγραμματικά θα παρουσιάσω:
Α) Αν σε μια περιοχή υπάρχει έλλειψη θηραμάτων, προτεραιότητα πρέπει να δώσουμε στην αναζήτηση των αιτίων που οδήγησαν σε αυτή τη μείωση. Όσο αφήνουμε «διάπλατα ανοικτή την πόρτα» τόσο τα θηράματα θα φεύγουν και όσα και να προσθέτουμε αυτά θα «χάνονται», είτε πεθαίνοντας από φυσικά αίτια και φυσικούς εχθρούς, είτε θα θανατώνονται από ανθρωπογενείς παράγοντες. Πολλοί, εύστοχα, έχουν πει πως σε κάποιες περιοχές μετά από απελευθερώσεις οι αλεπούδες και τα κουνάβια «έκαναν πάρτυ»!
Β) Αν δεν έχουμε αξιολογήσει το ενδιαίτημα (βιότοπο) της περιοχής τότε είναι λογικό η απελευθέρωση να είναι μια «τρύπα στο νερό». Σημασία έχει να βελτιώσουμε τον βιότοπο ώστε να μπορεί να φιλοξενεί θηράματα. Και τι χρειάζεται το θήραμα; Βασικά τρία στοιχεία 1) τροφή, 2) νερό, 3) κάλυψη και ζωτικό χώρο επιβίωσης και αναπαραγωγής. Όσο αυτά δεν τα εξασφαλίζουμε, ουσιαστικά αφήνουμε θηράματα σε «αφιλόξενους χώρους»
Γ) Αν υπολογίσουμε το κόστος των απελευθερώσεων και τον μικρό βαθμό αποτελεσματικότητας, τότε απλά μπορούμε να πούμε πως ξοδεύονται πολλά χρήματα με αμφίβολο αποτέλεσμα ή και χωρίς αποτέλεσμα.
Δ) Ελάχιστη μέριμνα υπάρχει προς το παρόν στον έλεγχο του γενετικού υλικού των προς απελευθέρωση θηραμάτων, δηλαδή αν πρόκειται τουλάχιστον για άτομα του ίδιου υποείδους. Η προχειρότητα αυτή έχει οδηγήσει κατά το παρελθόν σε γενετική μόλυνση ειδών και έχει προκαλέσει ασθένειες, που θανάτωσαν και τον φυσικό πληθυσμό.
Ε) Η απελευθέρωση ως πρακτική έχει «περιοριστεί» μόνο στην απελευθέρωση εκτρεφόμενων θηραμάτων. Ελάχιστη συζήτηση γίνεται για την απελευθέρωση άγριων ζώων που συλλαμβάνονται από παρόμοιες περιοχές, όπου υπάρχει ανεπτυγμένος φυσικός πληθυσμός.
ΣΤ) και σε συνδυασμό με όλα τα παραπάνω οι πιθανότητες επιτυχίας είναι αμφίβολες και μικρές…
Κλείνοντας να τονίσουμε πως οι απελευθερώσεις είναι μια τεχνική, την οποία δεν μπορούμε να αποκλείσουμε λόγω των παλαιότερων λαθών. Πρέπει όμως να γίνει αντιληπτό πως το φυσικό περιβάλλον για να μπορεί να φιλοξενεί θηράματα, πρέπει να εξασφαλίζει σε αυτά βασικές προϋποθέσεις διαβίωσης. Για αυτό το λόγο η βαρύτητα πρέπει να δίνεται στο ίδιο το ενδιαίτημα, ώστε αυτό να πληροί τις κατάλληλες προϋποθέσεις.
Τέλος πρέπει να μπορούμε να ξεχωρίζουμε τις έννοιες απελευθέρωση για άμεση κάρπωση, απελευθέρωση για αύξηση του πληθυσμού (όπου υπάρχει αποδεδειγμένη μείωση πληθυσμών και γνώση των αιτίων μείωσης), επανεισαγωγή (όταν ένα είδος έχει τελείως εξαφανισθεί και κρίνεται σκόπιμο να επανεισαχθεί). Αφήνουμε εκτός συζήτησης την περίπτωση της απελευθέρωσης θηραμάτων για άμεση κάρπωση, μέσα από τη λογική του put ant take (τοποθετώ θήραμα και αμέσως το καρπώνομαι), γεγονός που είναι εντελώς ξένο με την ελληνική κυνηγετική πραγματικότητα και φιλοσοφία.
