Ο τρωγλοδύτης ή τρυποφράχτης του νησιού Stephens (Traversia lyalli) αποτελεί ένα μικροσκοπικό είδος πτηνού της αρχαίας οικογένειας των Acanthisittidae (New Zealand wrens) που θεωρείται ότι εξαφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1890.
Καταλαμβάνει σημαντική θέση στην ιστορία των εξαφανισμένων ειδών της πτηνοπανίδας διότι η ανακάλυψη του είδους συνέπεσε χρονικά με την εξαφάνισή του. Περισσότερο όμως είναι γνωστό από ένα μύθο της Νέας Ζηλανδίας που διαδόθηκε ευρέως και λέει ότι είναι το μοναδικό είδος το οποίο εξουδετερώθηκε από την δράση ενός και μοναδικού άλλου έμβιου όντος, μιας και τα τελευταία άτομα του είδους παρατηρήθηκαν στο στόμα μιας γάτας το 1894.
Ο μύθος….
«Όλα συνέβησαν στο νησί Stephens, που βρίσκεται στο βόρειο άκρο της Νέας Ζηλανδίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1890 ξεκίνησαν οι εργασίας ανέγερσης ενός φάρου, στον οποίο εργαζόταν ένας μοναχικός φαροφύλακας, ο David Lyall, με μόνο σύντροφό του, μια γάτα Tibbles.
Η Tibbles ανακάλυψε αμέσως την άγρια ζωή του νησιού. Έφερνε στο αφεντικό της μικρά πουλιά. Έντεκα από αυτά που έφερε η Tibbles στον Lyall ήταν σχεδόν σε άριστη κατάσταση, κάτι που αποδεικνύει πως περισσότερο αποτελούσαν αντικείμενο παιχνιδιού και λιγότερο τροφή για την επιβίωση της.
Τα μικροσκοπικά πουλάκια είχαν μικρές αποστρογγυλεμένες φτερούγες, τρεφόταν με έντομα, δεν πετούσαν καθόλου αλλά έτρεχαν πολύ γρήγορα, ανάμεσα στους βράχους και στους θάμνους, κάθε σούρουπο. Στο νησί Stephens, πριν την άφιξη του φαροφύλακα, δεν υπήρχαν καθόλου άνθρωποι, γάτες ούτε και οι αρουραίοι του Ειρηνικού (Rattus exulans) που θεωρούνται υπεύθυνοι για καταστροφικές επιπτώσεις σε άλλα είδη της οικογένειας των Acanthisittidae, μετά την εισαγωγή τους στην Νέα Ζηλανδία.
Ο Lyall, καθότι φυσιολάτρης, δεν είχε δει ποτέ άλλοτε το συγκεκριμένο είδος. Σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να αποτελεί κάτι σπάνιο και έτσι έστειλε μερικά δείγματα από αυτά (σύνολο 17) σε διάφορα μουσεία φυσικής ιστορίας. Το πουλί αναγνωρίστηκε ως νέο είδος και πήρε το όνομα του από φαροφύλακα που το ανακάλυψε. (Traversia lyalli).»
Η πραγματικότητα…
Το μικρό νησί Stephens, γνωστό στη γλώσσα των Māori ως το νησί Takapourewa, βρίσκεται βόρεια του νησιού της Νέας Ζηλανδίας, έχει έκταση 1,5 τ.χλμ. και το μέγιστο υψόμετρο του φθάνει στα 283 μέτρα. Στο νησάκι αυτό, επιβίωνε μέχρι την δεκαετία του 1890 το τελευταίο απομεινάρι του είδους Traversia lyalli (Stephen’s Island Wren) που κάποτε ζούσε σε όλο το συγκρότημα νησιών της Νέας Ζηλανδίας (χώρα που αποτελείται από 2 μεγάλα και πολλά μικρότερα νησιά).
Αποτελούσε το τρίτο από τα έξι γνωστά είδη της οικογένειας των Acanthisittidae (New Zealand wrens) που εξαφανίστηκε. Πιστεύεται ότι είναι το μοναδικό είδος της οικογένειας των στρουθιόμορφων στον κόσμο που δεν είχε ικανότητα πτήσης και εθεάθη από Ευρωπαίους. Το είδος αυτό, όπως και τα άλλα δύο, εξοντώθηκαν από τους αρουραίους του Ειρηνικού στην υπόλοιπη Νέα Ζηλανδία.
Στο νησί Stephens κατά τις αρχές της δεκαετίας 1890 ξεκίνησαν οι εργασίες κατασκευής ενός φάρου. Μέχρι τότε δεν υπήρχε μόνιμη ανθρώπινη παρουσία στο νησί και δεν είχε εποικιστεί από του αρουραίους. Με την κατασκευή του φάρου, το ανεπηρέαστο μέχρι τότε φυσικό οικοσύστημα, διαταράχθηκε σημαντικά. Το 1892 στο νησί κατοικούσαν τρεις φαροφύλακες με τις οικογένειές τους (συνολικά 17 άτομα). Η παρουσία τους ήταν η αιτία της εμφάνισης οικόσιτων γάτων σε ένα οικοσύστημα που απουσίαζαν οι μη φυσικοί θηρευτές. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα σε λίγα χρόνια στο νησί να ζει ένας πληθυσμός οικόσιτων αλλά και αδέσποτων γάτων.
Ένας από τους φαροφύλακες του νησιού ήταν ο David Lyall, ερασιτέχνης φυσιοδίφης, στο σπίτι του οποίου ζούσε μια γάτα γνωστή ως Tibbles. Το 1894 ο Lyall με τη βοήθεια της Tibbles βρήκε ορισμένα άτομα από το μικροσκοπικό πουλί και τα έστειλε για αναγνώριση σε διάφορους ορνιθολόγους. Τελικά τα δείγματα αυτά αναγνωρίστηκαν ως νέο είδος, άγνωστο μέχρι τότε στην επιστήμη.
Τα πουλιά που έφερνε η Tibbles, ήταν μάλλον από τα ελάχιστα που υπήρχαν στο νησί. Εάν και δεν είναι εξακριβωμένο ότι τα τελευταία άτομα εξοντώθηκαν το 1894 ή στις αρχές του 1895, οι ερευνητές συμφωνούν ότι στο τέλος της δεκαετίας του 1890 το είδος είχε εξαφανισθεί πλήρως.
Εν κατακλείδι και σύμφωνα με τις σημειώσεις του ορνιθολόγου Buller, η εξαφάνιση του είδους στο νησί δεν οφείλεται απαραίτητα στη δράση μιας μεμονωμένης γάτας (Tibbles). Η ύπαρξη μεγάλου αριθμού αδέσποτων γάτων, που εδραιώθηκαν στο νησί την ίδια χρονική περίοδο σε συνδυασμό με την καταστροφή του φυσικού οικοσυστήματος, σαν αποτέλεσμα της εποίκισης συνέβαλαν στην εξόντωση του τελευταίου θύλακα του είδους.
dasarxeio.com
