Νανόχηνα… η σπανιότερη χήνα της Ευρώπης

0

nano6Η Νανόχηνα (Anser erythropus) είναι μια μικρόσωμη χήνα από 53 έως 65 εκ., έχει φτέρωμα σκοτεινόχρωμο καφέ – γκρι, με μαύρες ραβδώσεις στην κοιλιά. Το ράμφος της είναι ροδόχρωμο, μικρό και κοντό, τα πόδια της είναι πορτοκαλόχρωμα, ενώ οι φτερούγες όταν είναι κλειστές, ξεπερνούν την άκρη της ουράς. Τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι το λευκό στο μέτωπό της που ανεβαίνει ψηλά στο στέμμα καθώς και ο κίτρινος δακτύλιος γύρω από το μάτι.

του Αναστάσιου Σακούλη
http://ornithologiki.gr/

Έτσι ξεχωρίζει από τη μεγαλύτερή της Ασπρομέτωπη Χήνα (Anser albifrons). Τα νεαρά άτομα έχουν και αυτά τον κίτρινο δακτύλιο αλλά τους λείπει το λευκό στη βάση του ράμφους και οι μαύρες ραβδώσεις στην κοιλιά.

Η Νανόχηνα φωλιάζει σε μία στενή ζώνη που αρχίζει από την Σκανδιναβία και εκτείνεται κατά μήκος της αρκτικής Ρωσίας μέχρι τη χερσόνησο του Anadyr της ΒΑ Σιβηρίας, στο Βερίγγιο Πορθμό. Ο αναπαραγωγικός της βιότοπος βρίσκεται στις ζώνες της τούνδρας και της τάιγκα, ενώ τρέφεται με διάφορα είδη βλάστησης και το χειμώνα κυρίως με πόες. Το είδος ξεχειμωνιάζει στα Βαλκάνια, στην Κασπία Θάλασσα και ανατολικά στην Κίνα και την Κορέα. Οι χώροι διαχείμανσης της στην Ευρώπη βρίσκονται κυρίως στην Ουγγαρία. Στα νότια Βαλκάνια η Νανόχηνα ξεχειμωνιάζει κυρίως στην Ελλάδα, σε παράκτιους υγρότοπους με ανοιχτές χέρσες ή καλλιεργούμενες εκτάσεις αλλά και σε λίμνες στο εσωτερικό της χώρας. Πιο συγκεκριμένα, στη χώρα μας τη συναντάμε κυρίως στο Δέλτα του Έβρου, στην Κερκίνη και στην Λίμνη Μητρικού.

Πρόκειται για την σπανιότερη χήνα της Ευρώπης (Παράρτημα Ι της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ) και είναι παγκόσμια απειλούμενο είδος. Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα οι πληθυσμοί της Νανόχηνας υπέστησαν μία δραματική μείωση τόσο στους χώρους φωλιάσματος όσο και στους χώρους διαχείμανσης ή κατά μήκος των ζωνών μετανάστευσης. Από τη δεκαετία του 1940 οι πληθυσμοί της έχουν μειωθεί περισσότερο από 90% με αποτέλεσμα σήμερα ο παγκόσμιος πληθυσμός να κυμαίνεται περίπου στις 50.000 άτομα, εκ των οποίων περίπου 1000 άτομα ξεχειμωνιάζουν στην Ευρώπη.

Οι λόγοι αυτής της μείωσης δεν είναι πλήρως γνωστοί. Η απώλεια των βιοτόπων, η ενόχληση, το κυνήγι και η έντονη θήρευση από φυσικούς εχθρούς στις περιοχές αναπαραγωγής δεν μπορούν να εξηγήσουν ικανοποιητικά την έντονη μείωση των πληθυσμών. Η εξήγηση αναζητάται στην απώλεια των κατάλληλων θέσεων διαχείμανσης και το έντονο κυνήγι σε αυτές τις περιοχές. Πάντως για να δοθεί μια πιο τεκμηριωμένη απάντηση στο τι φταίει, απαιτείται περισσότερη πληροφόρηση σε θέματα που αφορούν τις συνήθειες και τις ανάγκες του είδους.

πώς αναγνωρίζουμε μία νανόχηνα;

Στη χώρα μας απαντούν τακτικά τρία είδη γκρίζων χηνών του γένους Anser: η Σταχτόχηνα Anser anser, η Ασπρομέτωπη A. albifrons και η Νανόχηνα A. erythropus. Άλλο ένα είδος η Χωραφόχηνα A. fabalis εμφανίζεται λιγότερο τακτικά και κυρίως σε έντονες βαρυχειμωνιές.

nano1Η νανόχηνα μοιάζει πολύ με την ασπρομέτωπη και συχνά μία ή λίγες νανόχηνες αναμιγνύονται στα κοπάδια των ασπρομέτωπων. Αν και το κυνήγι της νανόχηνας απαγορεύεται, επιτρέπεται όμως το κυνήγι της ασπρομέτωπης. Για τους λόγους αυτούς είναι απαραίτητη η λεπτομερής περιγραφή των χαρακτηριστικών των δύο αυτών ειδών ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα κατά λάθος θανάτωσης νανόχηνας στο κυνήγι.

 

Στην πράξη και στα δύο είδη όλα τα πουλιά δεν είναι ίδια και παρουσιάζουν αρκετή ποικιλομορφία. Έτσι, το καθένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά δεν είναι από μόνο του αρκετό για την αναγνώριση του είδους καθώς για παράδειγμα υπάρχει επικάλυψη στο μέγεθος, υπάρχουν ασπρομέτωπες που η λευκή περιοχή στη βάση του ράμφους ανεβαίνει αρκετά προς τα πάνω ή ακόμη εμφανίζουν ένα αχνό κίτρινο δακτύλιο γύρω από το μάτι.

Πώς ξεχωρίζουμε μία ενήλικη νανόχηνα σε σχέση με μία ενήλικη ασπρομέτωπη;
είναι μικρότερη σε μέγεθος,
έχει ένα κίτρινο δακτύλιο γύρω από το μάτι,
η λευκή περιοχή στη βάση του ράμφους και στο μέτωπο εκτείνεται περισσότερο προς τα πίσω και επάνω,
το ράμφος της είναι μικρό και τριγωνικό
είναι γενικά πιο σκούρη, οι μαύρες κηλίδες της κοιλιάς είναι λιγότερες.

Ας δούμε όμως ένα προς ένα τα κυριότερα χαρακτηριστικά:

nano2Γενική εμφάνιση – χρωματισμός

Η νανόχηνα είναι μικρότερη και πιο σκούρη (ιδίως τα ενήλικα άτομα) από την ασπρομέτωπη. O λαιμός της είναι σαφώς κοντύτερος και σχετικά φαρδύτερος και το πάνω μέρος του μαζί με το κεφάλι είναι σκουρότερο και πιο ομοιόμορφο καφέ από της ασπρομέτωπης. Το μικρότερο και πιο στρογγυλό κεφάλι της νανόχηνας σε συνδυασμό με το μικρότερο ράμφος της προσδίδουν μια πιο «χαριτωμένη» εμφάνιση. Oι χαρακτηριστικές μαύρες κηλίδες της κοιλιάς είναι γενικά λιγότερες και λιγότερο εμφανείς.

 

Λεπτομέρειες του κεφαλιού

nano3


Σχέδια: Jari Kostet

 

Όπως προαναφέρθηκε το κεφάλι της νανόχηνας είναι μικρότερο και πιο κομψό σε σύγκριση με το πιο μακρόστενο της ασπρομέτωπης. Σε αυτό βοηθάει και το κοντύτερο ράμφος με το πιο τριγωνικό σχήμα. Επίσης, το ράμφος της νανόχηνας είναι πιο φωτεινό ροζ σε σύγκριση με της ασπρομέτωπης που είναι πιο μουντό. Το μέτωπό της είναι πιο κάθετο από της ασπρομέτωπης (ιδιαίτερα στις αρσενικές νανόχηνες) και η λευκή περιοχή ανεβαίνει στο μπροστινό μέρος του κεφαλιού. Έτσι όταν την βλέπουμε σε προφίλ η λευκή αυτή περιοχή σχηματίζει μια γωνία στο πάνω μέρος της. Πρέπει όμως να είμαστε αρκετά επιφυλακτικοί σε σχέση με το λευκό μέτωπο καθώς υπάρχει μεγάλη ποικιλομορφία και στις ασπρομέτωπες. Το μάτι της νανόχηνας είναι αναλογικά μεγαλύτερο και ο χαρακτηριστικός κίτρινος δακτύλιος που υπάρχει γύρω του μπορεί να είναι εμφανής από σχετικά μεγάλη απόσταση (με τον κατάλληλο εξοπλισμό).

 

Τα νεαρά άτομα

Εδώ τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα καθώς τα νεαρά των δύο ειδών μοιάζουν ακόμη περισσότερο μεταξύ τους. Γενικά ισχύει πάλι ότι η νανόχηνα είναι λίγο πιο μικρή και σκούρη από την ασπρομέτωπη. Κατά τον πρώτο τους χειμώνα στις νανόχηνες εμφανίζεται σταδιακά η λευκή περιοχή στο μέτωπο. Η εποχή αυτή συμπίπτει και με την παρουσία τους στη χώρα μας. Έτσι, τα άτομα αυτής της ηλικίας αυτή την εποχή μπορεί να διαφέρουν αρκετά μεταξύ τους σε αυτό το χαρακτηριστικό. Άλλα μπορεί να μην έχουν σχεδόν καθόλου και άλλα να έχουν αρκετά καλά σχηματισμένο λευκό μέτωπο. Πάντως ο κίτρινος δακτύλιος γύρω από το μάτι υπάρχει και στα νεαρά άτομα αν και μπορεί να είναι πιο λεπτός και λιγότερο εμφανής.

 

Αναγνώριση σε πτήση

nano4

Είναι πολύ δύσκολη ιδιαίτερα όταν λίγες νανόχηνες βρίσκονται αναμεμιγμένες σε μεγάλο κοπάδι ασπρομέτωπων. Αν όμως τα πουλιά είναι λίγα και υπάρχει η δυνατότητα άμεσης σύγκρισης των δύο ειδών τότε η κατάσταση είναι πιο απλή. Η κάτω πλευρά των φτερούγων και των δύο ειδών είναι παρόμοια και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν διαγνωστικό χαρακτηριστικό. Επίσης και η διαφορά στο μέγεθος δεν προσφέρεται γι’ αυτόν το σκοπό. Όμως ο κοντύτερος λαιμός, το μικρότερο ράμφος, οι αναλογικά μακρύτερες φτερούγες, το σχήμα του κεφαλιού και το σκουρότερο χρώμα του κεφαλιού και του πάνω μέρους του λαιμού είναι χαρακτηριστικά που μπορούν να οδηγήσουν σε ασφαλή αναγνώριση.

nano5

 

 

 

 

 

 

 

Αναγνώριση από την φωνή

Ηχογραφήθηκε στις 22/05/2005 στο Φιορδ Porsangen, Νορβηγία.
© Kalevi Salmela & Ari Leinonen / Πρόγραμμα LIFE για την Νανόχηνα

Τα δύο είδη παράγουν αρκετούς ήχους που μοιάζουν πολύ μεταξύ τους. Όμως, η πιο χαρακτηριστική φωνή της νανόχηνας, ένα δισύλλαβο ή τρισύλλαβο “tu-yu” ή “tu-yu-yu”, είναι πολύ καθαρότερη, ζωηρή και σφυριχτή από οποιασδήποτε άλλης χήνας.

 

 

Share.

Τα σχόλια είναι κλειστά σε αυτό το θέμα


Μετάβαση σε γραμμή εργαλείων