Η κατασκευή μεγάλων τεχνικών έργων, έχει διαπιστωθεί πως επηρεάζει σημαντικά τις μετακινήσεις των πληθυσμών της άγριας ζωής και ιδίως των μεγάλων σε μέγεθος ζώων.
Από τα διάφορα τεχνικά έργα, αυτά που φαίνεται να δημιουργούνε τα μεγαλύτερα προβλήματα στους πληθυσμούς των οπληφόρων ζώων είναι οι αυτοκινητόδρομοι ταχείας κυκλοφορίας που είναι φραγμένοι και διαθέτουν μπάρες στο εσωτερικό τους.
Του Πέτρου Πλατή
Δασοπόνου – Θηραματοπόνου
(η αναφερόμενη στο κείμενο έρευνα έγινε το 2005)
Στη χώρα μας το πρόβλημα εμφανίστηκε κυρίως τα τελευταία χρόνια, από τη στιγμή που κατασκευάστηκε η Εγνατία οδός, η οποία διασχίζει όλη σχεδόν την ηπειρωτική χώρα και έχει τα χαρακτηριστικά που προαναφέρθηκαν.
Σε ορισμένες διαδρομές της, μέσα από προστατευόμενες περιοχές για την άγρια ζωή (NATURA, Κ.Α.Ζ κ.λ.π), μετά μάλιστα και από προσφυγές περιβαλλοντικών οργανώσεων στη δικαιοσύνη για τη προστασία σπάνιων ειδών(αρκούδα, αγριόγιδο, λύκος κ.α), αναγκάσθηκε η Εγνατία Α.Ε να διαφοροποιήσει τις αρχικές μελέτες κατασκευής του έργου, υιοθετώντας τεχνικές που εξυπηρετούν αμφότερους(ζώα-ανθρώπους).
Οι τεχνικές που σήμερα χρησιμοποιούνται ευρύτερα για την αντιμετώπιση παρόμοιων προβλημάτων είναι η κατασκευή τούνελ, γεφυρών και κάποιων άλλων ειδικών γεφυρών που επιτρέπουν την κίνηση στα ζώα που προτίθενται να διασχίσουν το δρόμο.
Οι γέφυρες αυτές έχουν την ονομασία «πράσινες γέφυρες(green bridge) και στην επιφάνειά τους δημιουργείται φυσική βλάστηση, ώστε να αποτελεί φυσική επέκταση του τοπίου που κυριαρχεί στις πλευρές του δρόμου.
Από αυτές τις κατασκευές και κατόπιν μελετών και παρακολουθήσεων σε πολλές χώρες, διαπιστώθηκε πως τα καλύτερα αποτελέσματα έχουμε με τη κατασκευή των τούνελ, ιδίως όταν αυτά είναι μεγάλα σε μήκος και η υψομετρική διαφορά τους από την επιφάνεια του εδάφους είναι εξίσου μεγάλη.
Ακολουθούν οι πράσινες γέφυρες όταν έχουν κατασκευασθεί σε σημεία που το ανάγλυφο και η τοπογραφία της περιοχής βοηθούν την έλευση των ζώων. Τέτοιες γέφυρες γίνονται σε πεδινές εκτάσεις, όπου δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε τούνελ ή υψηλές γέφυρες.
Στη τελευταία θέση προτίμησης έρχονται οι γέφυρες, με μεγαλύτερη προτίμηση πάλι στις υψηλές και μεγάλες σε μήκος γέφυρες, που η επιφάνεια του εδάφους από κάτω τους καλύπτεται από πυκνή βλάστηση.
Εξετάζοντας τα προβλήματα που δημιουργούν οι αυτοκινητόδρομοι ταχείας κυκλοφορίας στην άγρια ζωή, δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στη μελέτη της συμπεριφοράς των μεγάλων θηραματικών ζώων και κυρίως στα ελαφοειδή και τους αγριόχοιρους, που έρχονται σε επαφή με παρόμοιους δρόμους, όπου η κίνηση είναι μεγάλη και η διάσχισή τους εμποδίζεται από φράχτη και μπάρες.
Σε μελέτη που έγινε στη Σλοβενία το διάστημα 1987 – 2001(Jerina K.,) και αφορούσε την επίδραση του αυτοκινητόδρομου, που συνδέει τη πόλη Λουμπιάνα με τη Τεργέστη της Ιταλίας, στις μετακινήσεις του αγριόχοιρου στη νότιο Σλοβενία, έδειξε πως οι αγριόχοιροι αποφεύγουν να προσεγγίσουν τον αυτοκινητόδρομο και προτιμούν να κινούνται σε αντίθετη κατεύθυνση.
Για τη διεξαγωγή συμπερασμάτων, συνελλήφθηκαν και μαρκαρίστηκαν με ενώτια 229 αγριογούρουνα σε δυο περιοχές. Η μια περιοχή συνόρευε με τον αυτοκινητόδρομο και η άλλη απείχε πολλά χιλιόμετρα από αυτόν.
Κατάφεραν σε όλα αυτά τα χρόνια να επανασυλλάβουν 130 ζώα, από τα οποία τα 91 προέρχονταν από τη περιοχή κοντά στο αυτοκινητόδρομο και 39 από την άλλη.
Η περίοδος μεταξύ σύλληψης και επανασύλληψης κυμαίνονταν από λίγες ημέρες έως 95 μήνες.
Από τα ζώα που μαρκαρίστηκαν το 53% ήταν θηλυκά και το 47% αρσενικά, ενώ το 86% ήταν ζώα μικρότερα του ενός έτους, το 12% μεταξύ 1-2 ετών και το 2% ήταν μεγαλύτερα από 2 έτη.
Οι αποστάσεις που βρέθηκαν τα αγριογούρουνα της επανασύλληψης σε σχέση με τη θέση σύλληψης, είχε ως εξής: 10% βρέθηκαν σε απόσταση μικρότερη των πέντε χιλιομέτρων από το σημείο σύλληψης, 56% σε απόσταση μέχρι 40 χιλ, και 24% σε απόσταση μέχρι 75 χιλ.
Το σημαντικό είναι ότι, τα γουρούνια από τη περιοχή που βρισκόταν μακριά από τον αυτοκινητόδρομο, κινήθηκαν προς όλες τις κατευθύνσεις, ενώ αυτά της πρώτης περιοχής(εκτός από δυο), επανασυνελλήφθηκαν σε αντιδιαμετρική απόσταση, από τον αυτοκινητόδρομο, γεγονός που καταδεικνύει την αποφυγή της επαφής τους με αυτόν.
Τα άτομα δε που επανασυλλήφθηκαν κοντά στον αυτοκινητόδρομο ήταν νεαρά, ενώ τα ωριμότερα και ιδίως τα αρσενικά επανασυνελλήφθηκαν σε μεγάλη απόσταση από το δρόμο.
Τα ίδια αποτελέσματα προέκυψαν από παρόμοιες μελέτες στη Σουηδία και τη Πολωνία, ενώ στη Σλοβενία σε αντίστοιχη έρευνα στο κεντρικό τμήμα της χώρας (Adamic,Kobler, 2000), όπου τοποθετήθηκαν φωτογραφικές μηχανές που λειτουργούν με τη βοήθεια κατάλληλων αισθητήρων σε 11 υπόγειες διαβάσεις, 5 γέφυρες και 2 χαραδρογέφυρες στον ίδιο αυτοκινητόδρομο και για πέντε συνεχόμενα έτη, έδειξαν ότι ελάχιστα αγριογούρουνα επιχειρούν να διασχίσουν το δρόμο, παρά τη μεγάλη πυκνότητα του πληθυσμού τους στη γύρω περιοχή.
Επιπλέον διαπιστώθηκε πως το ανυπέρβλητο εμπόδιο για τους αγριόχοιρους δεν αποτελεί ο φράχτης, τον οποίο ένα ανήλικο αγριογούρουνο τον «τρυπάει» σχετικά εύκολα, αλλά οι μπάρες που διαχωρίζουν τα δυο ρεύματα κίνησης, τις οποίες δυσκολεύεται πολύ να υπερπηδήσει ο αγριόχοιρος, με αποτέλεσμα, είτε να πέφτει θύμα τροχαίου, είτε συνήθως να επιστρέφει πίσω από εκεί που μπήκε.
Τελικά διαπιστώθηκε, πως οι αυτοκινητόδρομοι μπορεί να επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στις διαδρομές των αγριόχοιρων, όταν κατά τη χάραξή τους τέμνουν βασικούς άξονες μετακίνησης των μεγάλων αυτών θηλαστικών.
Η πρόβλεψη και η δημιουργία κατάλληλων κατασκευών με σκοπό τη διευκόλυνση της μετακίνησης των ζώων μεταξύ των πλευρών των αυτοκινητόδρομων, που διασχίζουν περιοχές που διαβιούν πληθυσμοί μεγάλων άγριων θηλαστικών είναι επιβεβλημένη.
ΜΟΤΟ
* Επιπλέον διαπιστώθηκε πως το ανυπέρβλητο εμπόδιο για τους αγριόχοιρους δεν αποτελεί ο φράχτης, τον οποίο ένα ανήλικο αγριογούρουνο τον «τρυπάει» σχετικά εύκολα, αλλά οι μπάρες που διαχωρίζουν τα δυο ρεύματα κίνησης, τις οποίες δυσκολεύεται πολύ να υπερπηδήσει ο αγριόχοιρος, με αποτέλεσμα, είτε να πέφτει θύμα τροχαίου, είτε συνήθως να επιστρέφει πίσω από εκεί που μπήκε.
