Δακτυλιδίωση μεταναστευτικών πτηνών

0

Η δακτυλίωση είναι μία ερευνητική μέθοδος αναγνώρισης ατόμων πτηνών και  βασίζεται στην τοποθέτηση ενός μικρού, ειδικά σχεδιασμένου δαχτυλιδιού στο πόδι του πτηνού. Το δαχτυλίδι είναι συνήθως μεταλλικό ή πλαστικό, και αναγράφει έναν μοναδικό αριθμό, στοιχεία επικοινωνίας και άλλες πληροφορίες.

Τα δαχτυλίδια, ανεξαρτήτως υλικού κατασκευής, είναι πολύ ελαφρά. Γενικά ο σχεδιασμός τους είναι τέτοιος που επιτρέπει στα δακτυλιωμένα πτηνά να συμπεριφέρονται όπως και τα μη-δακτυλιωμένα, παρέχοντας έτσι χρήσιμες πληροφορίες στους ορνιθολόγους (π.χ. μέσος όρος ηλικίας, παράγοντες θνησιμότητας, διατροφικές και αναπαραγωγικές συνήθειες κ.α.). Η δακτυλίωση αποτελεί επίσης σημαντικό εργαλείο για τη μελέτη των αποδημητικών συνηθειών των πτηνών, καθώς αποκαλύπτει χρήσιμα στοιχεία για τις διαδρομές που ακολουθούν τα διάφορα είδη των αποδημητικών πτηνών, τις στάσεις που πραγματοποιούν και την ταχύτητα με την οποία πετούν.

.Νίκος Κολλάρης
Τελειόφοιτος Σχολής Δασολογίας
& Φυσ. Περιβάλλοντος Α.Π.Θ.
ΠΑΝ ΘΗΡΑΣ 2013

Η πρώτη καταγεγραμμένη απόπειρα δακτυλίωσης πτηνού, αν και όχι για επιστημονικούς σκοπούς, έγινε από έναν Ρωμαίο αξιωματούχο, τον Quintus Fabius Pietor. Στη διάρκεια των Καρχηδονιακών Πολέμων (218-201 π.Χ.) οι στρατιώτες του, ξεκινώντας από το στρατόπεδο, έφεραν μαζί τους χελιδόνια στα πόδια των οποίων έδεναν νήματα. Κάθε μέρα οι στρατιώτες έκαναν έναν κόμπο στα νήματα, ώστε όταν ένα χελιδόνι απελευθερωνόταν και επέστρεφε στη βάση του, στην ουσία, αναλόγως του αριθμού των κόμπων, έφερνε μήνυμα για την απόσταση που είχαν διανύσει οι στρατιώτες.

Στο Μεσαίωνα οι ιερακοτρόφοι έβαζαν στα γεράκια τους πλακέτες με τις σφραγίδες τους. Από το 1560 μ.Χ. όλοι οι κύκνοι μαρκάρονταν με ένα ειδικό σημάδι. Η  αναζήτηση για την πρώτη καταγεγραμμένη δακτυλίωση με μεταλλικό δαχτυλίδι μας οδηγεί στο 1595 μ.Χ., όταν ένα από τα δακτυλιωμένα γεράκια του Ερρίκου ΙΕ’ χάθηκε κατά τη διάρκεια κυνηγιού στη Γαλλία και εμφανίστηκε 24 ώρες αργότερα στη Μάλτα. Είχε διανύσει 2170 χλμ, με ταχύτητα 90 χλμ την ώρα!

Το 1669 ο Δούκας Φερδινάρδος αποφάσισε να σημαδέψει έναν ερωδιό. Το πτηνό βρέθηκε από τον εγγονό του το 1728 – έχοντας ζήσει για 60 έτη. Την ίδια περίπου περίοδο, το 1710, ένας άλλος ερωδιός με πολλά δαχτυλίδια στο ένα του πόδι τράβηξε το ενδιαφέρον ενός Γερμανού ιερακοτρόφου. Ανάμεσα στα άλλα ο ερωδιός έφερε ένα δαχτυλίδι που είχε τοποθετηθεί στην Τουρκία, περίπου 1931 χλμ δυτικά. Λίγο αργότερα, το 1822, κάτοικοι της Γερμανίας είχαν την ευκαιρία να γίνουν μάρτυρες ενός ακόμη φαινομένου αποδήμησης πτηνών, όταν πελαργοί πληγωμένοι από βέλη Αφρικανικών φυλών βρέθηκαν στη χώρα τους.

Το 1899 ο Hans Christian Cornelius Mortensen, ένας Δανός δάσκαλος, ήταν ο πρώτος που δακτυλίωσε πτηνά για ερευνητικούς σκοπούς. Για την ακρίβεια, χρησιμοποίησε αλουμινένια δαχτυλίδια πάνω στα οποία είχε χαράξει όνομα και διεύθυνση, με την ελπίδα ότι τα δακτυλιωμένα πτηνά θα επιστρέφονταν σε αυτόν. Με τον τρόπο αυτόν καθιέρωσε το πρώτο σύστημα δακτυλίωσης πτηνών. Ο πρώτος επίσημος θεσμός δακτυλίωσης πτηνών συ στάθηκε στην Γερμανία το 1903 από τον Johannes Thienemann το 1903 στο Παρατηρητήριο Πτηνών Rossitten στη Δυτική Πρωσία. Ακολούθησε η σύσταση παρόμοιων θεσμών σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ουγγαρία, η Μεγάλη Βρετανία, η Γιουγκοσλαβία και οι Σκανδιναβικές χώρες, το διάστημα 1900-1915.

Το Ελληνικό Πρόγραμμα Δακτυλίωσης Πουλιών ξεκίνησε το 1985, όταν για πρώτη φορά χρησιμοποιηθήκαν δαχτυλίδια με ελληνική διεύθυνση, ενώ το 1989 ιδρύθηκε το Ελληνικό Κέντρο Δακτυλίωσης Πουλιών (ΕΚΔΠ) με κύριο στόχο τη δακτυλίωση αλλά και γενικότερα την επιστημονική μελέτη των άγριων πτηνών. Δακτυλιώσεις είχαν γίνειστη Ελλάδα και πριν την ημερομηνία αυτή, κατά τις δεκαετίες του 1960 και 1970 με δαχτυλίδια από ξένα κέντρα δακτυλίωσης, αλλά έως τότε δεν υπήρχε κάποιος φορέας ειδικά αφιερωμένος στη διεξαγωγή δακτυλιώσεων, τη συλλογή δεδομένων για τις επανευρέσεις και τη ροή των πληροφοριών για τη δακτυλίωση και τις επανευρέσεις από καιπρος δακτυλιωτές, ευρετές και αλλά κέντρα δακτυλίωσης.

Τα δαχτυλίδια του ΕΚΔΠ είναι χαραγμένα με τη διεύθυνση του Ζωολογικού Μουσείου του Πανεπιστήμιου Αθηνών με λατινικούς χαρακτήρες: Zoological Museum – Athens University – στα περισσότερα με συντομευμένη μορφή. Φέρουν επίσης ένα μοναδικό αριθμό ≪ταυτότητα≫ με έξι ή επτά ψηφία και γράμματα βάσει του οποίου κάθε δακτυλιωμένο πτηνό αναγνωρίζετε ατομικά.

Αρχικά δρούσαν ελάχιστοι δακτυλιωτές στην Ελλάδα και το ετήσιο σύνολο ήταν μικρότερο των 3000 πτηνών μέχρι το 1993. Κατά τα επόμενα έτη ο αριθμός αυξήθηκε εκθετικά, ξεπερνώντας τα 10.000πτηνά το χρόνο, με μέγιστο 18.727 το 2002. Τα είδη που δακτυλιώνονται σε μεγαλύτερους αριθμούς κατά τα τελευταία χρόνια περιλαμβάνουν είδη από τα γένη Acrocephalus και Sylvia, χελιδόνια, κιτρινοσουσουράδες (Motacilla flava), αση μόγλαρους (Lams cachinnans) και παρυδάτια πτηνά του γένους Calidris.

Share.

Τα σχόλια είναι κλειστά σε αυτό το θέμα


Μετάβαση σε γραμμή εργαλείων