George Monbiot
www.theguardian.com
Μια νέα οργάνωση με την ονομασία Rewilding Britain ξεκινά τη λειτουργία της με σκοπό να αντιστρέψει την οικολογική καταστροφή τόσων αιώνων φέρνοντας πίσω είδη και οικότοπους που είχαν εξαφανιστεί για δεκαετίες (σε μερικές περιπτώσεις για ακόμη μεγαλύτερο χρονικό διάστημα) στη βρετανική ύπαιθρο. Στην πορεία, η οργάνωση φιλοδοξεί να εμπλουτίσει τη φύση και να βοηθήσει τους ανθρώπους να επανασυνδεθούν με αυτήν. Ακολουθούν μερικά από τα είδη που έχουν χαθεί από τη βρετανική ύπαιθρο αλλά μπορούν ακόμα να επιστρέψουν:
Αργυροπελεκάνος
Οι πελεκάνοι κάποτε ζούσαν σε όλη την Ευρώπη. Η πιο πρόσφατη καταγραφή στη Μ. Βρετανία είναι ένα οστό από την εποχή του μεσαίωνα το οποίο βρέθηκε κοντά στο Γκλάστονμπερι. Πρόκειται για ένα τεράστιο πτηνό του οποίου το άνοιγμα των φτερών είναι λίγο μικρότερο από αυτό ενός περιπλανώμενου άλμπατρος. Υπάρχουν πολλοί κατάλληλοι βιότοποι στη Μ. Βρετανία παρόλο που οι αργυροπελεκάνοι βιώνουν μεγάλη ταραχή κατά την περίοδο αναπαραγωγής. Γι’ αυτό το λόγο οι πιθανές τοποθεσίες για την επανεισαγωγή τους θα πρέπει να επιλεχθούν πολύ προσεκτικά.
Ερυθρός τόνος
Μέχρι πριν από 80 χρόνια κοπάδια γιγαντιαίων ερυθρών τόνων ακολουθούσαν τις ρέγκες και τα σκουμπριά που μετανάστευαν γύρω από τις ακτές της Μ. Βρετανίας. Για πολλά χρόνια, μια ψαριά που έγινε ένα μίλι μακριά από το Σκάρμπορο το 1933 ήταν το παγκόσμιο ρεκόρ αλίευσης τόνου με καλάμι και πετονιά. Η αλίευση μεγάλων θηραμάτων από μεγάλες προσωπικότητες που κατέφθαναν στην πόλη για αυτό το σπορ κάθε καλοκαίρι πιθανώς συντέλεσαν στην εξαφάνιση των τόνων σε συνδυασμό και με την υπεραλίευση των ψαριών με τα οποία τρέφονταν. Σήμερα εμφανίζονται πλέον πολύ σπάνια στα ανοικτά των ακτών της Μ. Βρετανίας αλλά υπάρχει πιθανότητα να επιστρέψουν εφόσον μειωθεί η αλιευτική πίεση.
Γκρίζα φάλαινα
Οι γκρίζες φάλαινες τρέφονταν στις εκβολές και στους ρηχούς κόλπους της Μ. Βρετανίας μέχρι πριν από 400 περίπου χρόνια προτού εξαφανιστούν εξαιτίας της θήρευσης. Τώρα οι μόνοι εναπομείναντες πληθυσμοί βρίσκονται στον Ειρηνικό Ωκεανό όπου και αποτελούν το πιο δημοφιλές είδος φάλαινας για παρακολούθηση καθώς φαίνεται να τρέφουν συμπάθεια για τους ανθρώπους. Δεν έχει γίνει ακόμα ξεκάθαρο αν η επανεισαγωγή τους στη Μ. Βρετανία είναι πρακτικά δυνατή (θα πρέπει να μεταφερθούν διά αέρος διασχίζοντας πολλές χιλιάδες μίλια).
Λύγκας
Το νεότερο οστό που έχει ανακαλυφθεί στη Μ. Βρετανία μέχρι τώρα είναι περίπου 1500 χρόνων. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν κάποιες ελάχιστα μεταγενέστερες πολιτιστικές καταγραφές συμπεριλαμβανομένης της αναφοράς στο έπος του Aneurin Y Gododdin καθώς και ένα ανάγλυφο πάνω σε έναν πέτρινο σταυρό του 9ου αι. στο νησί Εγκ. Ο λύγκας είναι ένα εξειδικευμένο σε ζαρκάδια αρπακτικό το οποίο είναι χρήσιμο σε χώρες όπου ο πληθυσμός των ελαφιών έχει σημειώσει ραγδαία αύξηση τα τελευταία χρόνια. Δεν υπάρχουν καταγραφές ούτε ανεπίσημες αναφορές επιθέσεων κατά ανθρώπων. Οι απειλές κατά εκτρεφόμενων ζώων είναι ελάχιστες καθώς ο λύγκας διστάζει να απομακρυνθεί από το δάσος στο οποίο ζει.
Κάστορας
Οι κάστορες ζούσαν κάποτε στους περισσότερους ποταμούς της Μ. Βρετανίας και σήμερα τιμώνται σε διάφορα μέρη όπως στο Μπέβερλι του Γιόρκσαϊρ, στο Μπίβερστον του Γκλουσέστερσαϊρ και στο Μπάρμπον της Κάμπρια. Μετά την εξαφάνισή τους τον 18ο αι. πιθανώς, επανεμφανίστηκαν πρόσφατα στο Νάπντεϊλ της δυτικής Σκωτίας, στον ποταμό Τάι στο Πέρθσαϊρ και στον ποταμό Ότερ στο Ντέβον. Έχουν πολλές ευεργετικές επιπτώσεις στα ποτάμια, μειώνοντας τις πλημμύρες και αποκαθιστώντας την κατά μήκος διάβρωση των πυθμένων των ποταμών αλλά και παρέχοντας οικότοπους για πολλά άλλα είδη.
Αγριόχοιρος
Οι αγριόχοιροι ανήκουν στους πιο σημαντικούς «μηχανικούς» του οικοσυστήματος της Μ. Βρετανίας. Σκαλίζοντας το έδαφος του δάσους αυξάνουν την ποικιλομορφία των φυτών που μεγαλώνουν εκεί. Σκάβουν τα ριζώματα της φτέρης επιτρέποντας με αυτόν τον τρόπο στα βλαστάρια των δέντρων να περνούν μέσα από αυτά. Σε άλλη περίπτωση αυτά τα ριζώματα θα ήταν απλώς ένα αδιαπέραστο στρώμα. Οι λασπόλακοι των αγριόχοιρων πρόσφεραν ένα χρήσιμο οικότοπο για υδρόφιλα φυτά, έντομα και αμφίβια. Οι αγριόχοιροι έχουν αποδράσει από φάρμες και βρίσκονται γενικά σε πολλές περιοχές της υπαίθρου αλλά απειλούνται από την πολιτική της κυβέρνησης να επιτρέπει στους κτηματίες να αποφασίζουν οι ίδιοι για το εάν θα πρέπει να ζήσουν οι αγριόχοιροι ή όχι.
Λύκος
Υπάρχει μια διαμάχη για το πότε εξαφανίστηκαν οι λύκοι στη Μ. Βρετανία, όμως η τελευταία ακριβής καταγραφή αφορά έναν λύκο ο οποίος σκοτώθηκε το 1621 στο Σάδερλαντ. Είναι το πιο αμφιλεγόμενο είδος που προτάθηκε για επανεισαγωγή στη Μ. Βρετανία και είναι απίθανο να γίνει κάτι μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Η φήμη ότι οι λύκοι είναι άγριοι είναι αδικαιολόγητη (διανύουν μεγάλες αποστάσεις προκειμένου να αποφύγουν τους ανθρώπους). Παρ’ όλα αυτά, αρπάζουν όντως ζωντανά τα οποία θα πρέπει να φυλάσσονται από σκύλους ή από άλλα μέσα. Οι λύκοι είναι απαραίτητοι για την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων ειδικά όσων αφορά μέρη − όπως οι ορεινές περιοχές της Σκωτίας − τα οποία υφίστανται υπερβόσκηση από ελάφια.
Γερανός
Οι γερανοί ήταν κάποτε ανάμεσα στα πιο συνηθισμένα αναπαραγωγικά πτηνά των βρετανικών υγροτόπων. Παρέμειναν εκεί έως το 16ο αι. όταν κυνηγήθηκαν και έφτασαν σε σημείο εξαφάνισης. Έχουν επιστρέψει αβίαστα στο Νόρφολκ Μπροντς και έχουν επανεισαχθεί στο Σόμερσετ. Η μαγεία του να ακούς τις άγριες κραυγές τους κατά την αποδημία τους (μπορούν να πετάξουν σε 9.700 μέτρα υψόμετρο) δεν περιγράφεται.
Μπούφος
Καθώς το αρχείο απολιθωμάτων είναι ελλιπές, δεν είναι ξεκάθαρο το πότε έζησε ο μπούφος για τελευταία φορά στη Μ. Βρετανία. Το τελευταίο γνωστό οστό είναι περίπου 9.000 ετών παρ’ όλο που ένα πιθανό δείγμα από την Εποχή του Σιδήρου έχει βρεθεί στο Σόμερσετ. Ούτε είναι γνωστός με βεβαιότητα ο λόγος για τον οποίο εξαφανίστηκε. Ένας μικρός αριθμός μπούφων ζουν στη Μ. Βρετανία ξανά οι οποίοι είτε το έχουν σκάσει από κάπου είτε έχουν αποδημήσει από κάποιο άλλο μέρος της Ευρώπης. Αυτό το τεράστιο και πανέμορφο πτηνό είναι αμφιλεγόμενο μεταξύ των ορνιθολόγων διότι ενίοτε σκοτώνει άλλα αρπακτικά πτηνά.
Δενδροκούναβο
Μετά τα εντυπωσιακά προκαταρκτικά ευρήματα από την Ιρλανδία, όπου τα νέα δενδροκούναβα φαίνεται να έχουν μειώσει τον πληθυσμό των γκρίζων σκίουρων δίνοντας την ευκαιρία στους ερυθρούς σκίουρους να επαναποικίσουν το μεγαλύτερο μέρος της παλιάς τους περιοχής, έχει προκληθεί κύμα ενδιαφέροντος για την επαναφορά του είδους στη Μ. Βρετανία. Παρ’ όλο που εξακολουθούν να υπάρχουν σε έναν εύλογο αριθμό σε μέρη της Σκωτίας, στην Αγγλία και στην Ουαλία υπάρχουν μόνο κάποιοι ελάχιστοι εναπομείναντες πληθυσμοί η επέκταση των οποίων περιορίζεται από τη μικρή γενετική τους βάση. Μέσα από το έργο του Vincent Wildlife Trust, κατά κύριο λόγο, έχουν ξεκινήσει προγράμματα αποκατάστασης σε αρκετά μέρη.
Διπλοσάινο
Οδηγήθηκε σε εξαφάνιση το 19ο αι. κυρίως από θηροφύλακες, αλλά τώρα μένει προσκολλημένος σε μικρές ομάδες ως αποτέλεσμα σκόπιμων απελευθερώσεων και αποδράσεων από γερακάρηδες. Οι θηροφύλακες συνεχίζουν να το σκοτώνουν παράνομα. Όπως το δενδροκούναβο, έτσι και το διπλοσάινο κυνηγά τους γκρίζους σκίουρους.
Νυχτοκόρακας
Ο νυχτοκόρακας αναπαράχθηκε για τελευταία φορά στη Μ. Βρετανία το 16ο-17ο αι. Πιστεύεται ότι ήταν το διάσημο βραστό που σέρβιραν σε συμπόσια το μεσαίωνα. Οι νυχτερινές του διατροφικές συνήθειες θα μπορούσαν να παίξουν σπουδαίο ρόλο στη δημιουργία υγροτόπων.
Οξύρρυγχος
Από όλα τα είδη που είναι υπό εξέταση με σκοπό την επανεισαγωγή τους στη Μ. Βρετανία, ο οξύρρυγχος του Ατλαντικού είναι ίσως το πιο δύσκολο καθώς η επαναφορά του θα απαιτούσε σημαντικές βελτιώσεις σε ποτάμια και θάλασσες. Κάποτε υπήρξε ένα συνηθισμένο ψάρι μεταναστεύοντας μέσω του συστήματος ποταμών της Μ. Βρετανίας. Μπορεί να φτάσει έως και τα 5,5 μέτρα σε μήκος. Αυτή τη στιγμή απειλείται με εξαφάνιση εξαιτίας της υπεραλίευσης, της μόλυνσης, των υδατοφραγμάτων και των ιχθυοφραγμάτων των ποταμών στους οποίους αναπαράγεται. Ο τελευταίος αναπαραγωγικός πληθυσμός οξύρρυγχου στην Ευρώπη βρίσκεται στη λεκάνη απορροής της κοιλάδας του Ντορντόν στη Γαλλία η οποία σχηματίζεται από την ένωση των ποταμών Ντορντόν – Γαρούνα – Ζιρόντ.
Λευκοπελαργός
Η τελευταία χρονιά για την οποία υπάρχουν πληροφορίες ότι ο λευκοπελαργός αναπαράχθηκε στη Μ. Βρετανία ήταν το 1416 στο Εδιμβούργο. Έχουν εμφανιστεί πουλιά επισκέπτες αυτό τον αιώνα και μάλιστα σε μια-δυό περιπτώσεις προσπάθησαν να αναπαραχθούν. Η συνήθειά του να χτίζει τη φωλιά του πάνω σε στέγες σπιτιών το έχει κάνει ένα από τα πιο αγαπητά πουλιά στην Ευρώπη και δημιούργησε μια πλούσια λαϊκή παράδοση.
Θαλασσαετός
Ο θαλασσαετός κάποτε ζούσε σε όλη τη Μ. Βρετανία αλλά εξαφανίστηκε το 1916 εξαιτίας του διωγμού και της συλλογής των αυγών του από ανθρώπους. Επέστρεψε στο νησί Ραμ το 1975 και από τότε έχει εξαπλωθεί σε όλο το μήκος της δυτικής ακτής της Σκωτίας. Οι προσπάθειες για επανεγκατάσταση στην ανατολική Αγγλία απέτυχαν ως αποτέλεσμα λεκτικής – ελλιπώς ενημερωμένης ωστόσο – εναντίωσης. Στη Φινλανδία ο θαλασσαετός έχει περιορίσει τον οικότοπο των αμερικανικών εισβολέων βιζόν τα οποία πηδούν έξω από το νερό ενώ κολυμπούν. Αυτό είναι πιθανό να είναι προς όφελος πολλών ειδών που θηρεύονται από τα βιζόν.
Μετάφραση/Επιμέλεια: Οικονομίδου Μαρία
maria_oiko@yahoo.gr
