Η οικογένεια τών λειόκαννων κυνηγετικών όπλων χαρακτηρίζεται από τρία βασικά είδη :
Το αυτογεμές ( με μηχανισμό τροφοδοσίας ελατηρίου ή αερίων ή αδρανείας ).
Τα ημιαυτόματα αυτογεμή κυνηγετικά όπλα εκτινάσσουν κάθε φυσίγγι αυτόματα με κάθε τράβηγμα της σκανδάλης.
Τα περισσότερα σύγχρονα ημιαυτόματα λειτουργούν εκμεταλλευόμενα μικρή ποσότητα αερίων τής εκπυρσοκρότησης . Πολλοί κυνηγοί εκτιμούν την ελαφριά οπισθοχώρηση των πυροβόλων όπλων με σύστημα αερίων. Το μειονέκτημα είναι ότι είναι δυσκολότερο να καθαριστούν , έχουν πολλά μικρά μέρη , ιδιαίτερα ποτηράκια και φλάντζες , κατά το λύσιμο-δέσιμο . Αλλοι μηχανισμοί λειτουργίας τών αυτογεμών είναι ο μηχανισμός αδρανείας και ο μηχανισμός ελατηρίου .
Η ύπαρξη μιάς και μόνης κάννης κατεβάζει το κόστος απόκτησης αλλά δεν επιτρέπει την άμεση βολή με επιλογή τσοκαρίσματος ή την άμεση και αθόρυβη εναλλαγή διαφορετικού φυσιγγίου . Αλλο μειονέκτημα μπορεί να είναι το κακό ζύγισμα.
Ημιαυτόματο αυτογεμές
Το επαναληπτικό ( με μηχανισμό χειροκίνητης πάπιας ή κινητό ουραίο ) Με αρκετή πρακτική εξάσκηση, ένα τέτοιο κυνηγετικό όπλο μπορεί να πετύχει τρεις διαδοχικούς πυροβολισμούς με εκπληκτική ταχύτητα και ακρίβεια. Το καλύτερο πράγμα για αυτά είναι ότι σχεδόν δεν σπάζουν ποτέ, σχεδόν ποτέ δεν παθαίνουν εμπλοκές είναι απλά να καθαριστούν και το κυριότερο είναι τα φθηνότερα.
επαναληπτικό με κινητή πάπια
επαναληπτικό με κινητό ουραίοΤο δίκαννο αλληλεπίθετο ή πλαγιόκαννο ή μονόκαννο σπαστού τύπου τα οποία ενεργοποιούνται και λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο . Κάποια δίκαννα διαθέτουν και δύο σκανδάλες που πυροδοτούν ξεχωριστά κάθε κάννη. Η επιλογή μεταξύ αλληλεπίθετου και πλαγιόκαννου είναι ένα θέμα προσωπικής προτίμησης. Μερικοί άνθρωποι δεν συμπαθούν το ευρύ πλάνο σκόπευσης και αναγνώρισης τού πλαγιόκαννου και άλλοι θεωρούν το αλληλεπίθετο πιό ογκώδες και αδέξιο. Το δίκανο προσφέρει τη στιγµιαία επιλογή δυο διαφορετικών συσφίξεων , καθώς επίσης και τη στιγµιαία επιλογή δυο φυσιγγίων διαφορετικών νούµερων σκαγιών καθώς και πιό αθόρυβο γέμισμα (άδειασμα) με φυσίγγια.
Πλαγιόκαννο
Αλληλεπίθετο
Κατά τον Gough Thomas Garwοod ο αρχικός διαχωρισμός σε δύο κατηγορίες γίνεται με κριτήριο τον τρόπο κατασκευής δηλαδή χειροποίητα ή μηχανοποίητα με άμεση επίπτωση στην τελική τιμή τού όπλου . Και στίς δύο κατηγορίες ο ανθρώπινος παράγοντας είναι παρών , αλλά στη μηχανοποίητη κατηγορία σε πολύ μικρότερο βαθμό .
Δίκαννο break action , σχεδιασμού σπαστού τύπου και ο μηχανισμός του.
Το παραδοσιακό κυνηγετικό όπλο είναι το πλαγιόκαννο . Οι Βρετανοί (και οι Γάλλοι για παραπλήσιους λόγους) επιμένουν να αποδεικνύουν πώς ένα πλαγιόκαννο με κλασσική ρίγα , δίνει μια καλύτερη άποψη του στόχου κάτω από όλες τις συνθήκες πεδίου και φωτισμού. Τα επιτυχημένα ημιαυτόματα αυτογεμή και τα επαναληπτικά , δεν έχουν τύχει ποτέ της αποδοχής τών παραπάνω κυνηγετικών κοινωνιών αφού η χρήση δίκαννου συνδέεται με αριστοκρατικές καταγωγές και με λόρδους συνοδευόμενους από τούς γεμιστές τους…
Η επίδραση τής μόδας στα όπλα είναι ασήμαντη σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους ! Αντίθετα με άλλα αθλητικά εργαλεία που εισήγαγαν νέα υλικά στην πρόοδό τους η κατασκευή ενός κυνηγετικού ή σκοπευτικού λειόκαννου τουφεκιού χρησιμοποιεί πάντα τα ίδια κλασσικά υλικά. Το ξύλο και ο χάλυβας, με τη λειτουργικότητα και την εργονομία που χαρίζουν στο όπλο , δεν σταμάτησαν να παίζουν κυρίαρχο ακόμα και αισθητικό και οπτικό ρόλο στην κομψότητα , στην αντοχή και στην ασφάλεια .
Ήδη στο τέλος του 19ου αιώνα , το λειόκαννο τουφέκι είχε φθάσει στον υψηλότερο βαθμό επιστημονικής τελειότητας , μηχανικής και τεχνικής λεπτομέρειας …
ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Ο PURDEY εφευρίσκει στα 1867 το σύστημα του ανοίγματος της μπάσκουλας (βάσης) με τη βοήθεια ενός ανώτερου κλειδιού
Το τσοκάρισμα των πυροβόλων τελειοποιείται από τον GREENER στα 1874
Ο μηχανισμός ANSON & DEELEY που εξοπλίζει την πλειοψηφία τών πλαγιόκαννων υπάρχει από το 1875 και δεν έχει εξελιχθεί άλλο μέχρι σήμερα
Από το 1900 εμφανίζονται οι αυτόματοι εξολκείς φυσιγγίων με τις κατοχυρώσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας DEELEY (1886) και HOLLAND (1893)
Ο J.M.BROWNING κατασκευάζει το ίδιο έτος τα πρώτα αλληλεπίθετα που παράγονται σε μαζική γραμμή παραγωγής .
Βάση (μπάσκουλα) πλαγιόκαννου δίκαννου με μηχανισμό ANSON & DEELEY (μισές φωτιές)
1.Πάπια
2.Οπλιστήρες
3.Ελατήρια σφύρας
4.Σφύρα
5.Σχαστηρία
6.Ασφάλεια σκανδάλης
Βάση και Μηχανισμός σύγχρονου αλληλεπίθετου .
Από τότε , ενώ η οπλουργική παρέμεινε στάσιμη , η μεταλλουργία , δηλαδή οι χάλυβες και τα κράμματά τους αναπτύχθηκαν ποιοτικά με την εισαγωγή εξειδικευμένων τεχνολογιών κατασκευής . Παράλληλα οι πυρίτιδες και όλα τα επί μέρους συστατικά τών φυσιγγίων δέ σταμάτησαν να εξελίσσονται μέχρι σήμερα.
Η μόνη πραγματική μηχανική εξέλιξη τών λειόκαννων είναι η παρουσία περί το 1980, τών εναλασσόμενων συσφίξεων ( chokes) στο στόμιο τής κάννης .
Η ποικιλία τών ειδών και μοντέλων όπλων στη διάθεση τού κυνηγού είναι απεριόριστη και λαμβάνοντας υπ’όψη την ποιότητα χειροποίητης ή μηχανοποίητης κατασκευής , ο κυνηγός υποψήφιος κάτοχος μπορεί να διανύσει όλη την απόσταση από το τέλειο και πανάκριβο μέχρι το ευτελέστερο και πάμφθηνο τών όπλων .
Σήμερα έχουν επικρατήσει κατασκευαστικά και σε πωλήσεις τα κυνηγετικά όπλα με διαμέτρημα καννών 12 cal και φτάνουν το 50% τών συνολικών πωλήσεων όπλων . Τα υπόλοιπα διαμετρήματα 10 , 16 , 20 , 28 και 410 κατέχουν το υπόλοιπο 50% . Στα πλαγιόκαννα έχουν επικρατήσει εκείνα με μηχανισμό μπάσκουλας ANSON-DEELEY ή αλλιώς boxlock ή μισές φωτιές . Η συναρμογή τών καννών γίνεται με το σύστημα monoblock .
Ο πιό ορθολογικός τρόπος επιλογής όπλου είναι η αποστολή για την οποία προορίζεται δηλαδή το είδος του κυνηγίου στο οποίο θα επιδοθεί περισσότερο και τις µεγαλύτερες πιθανές αποστάσεις που θα τουφεκάει όπου εκεί τον κυρίαρχο ρόλο τον έχει η επιλογή πυρομαχικών .
Αλλα κριτήρια επιλογής είναι η ασφάλεια που εγγυάται στον κυνηγό αλλά και στούς συνκυνηγούς του σε ομαδικό κυνήγι και σε τρίτους στο σκοπευτήριο . Σε αυτό το σημείο το δίκαννο υπερέχει έναντι τού αυτογεμούς και του επαναληπτικού αφού με ανοιχτές κάννες δεν μπορεί να πυροδοτήσει φυσίγγια ακόμα κι άν αυτά βρίσκονται στίς θαλάμες του ενώ ο οπτικός έλεγχος τών καννών για τυχόν υπολοίματα βυσμάτωσης ή ξένων σωμάτων όπως χώμα – χιόνι – φύλλα που θα μπορούσαν να γίνουν επικίνδυνα εμπόδια σε τουφεκιά είναι πανεύκολος . Το αυτογεμές δεν προσφέρει αυτές τις δυνατότητες με τόση ευκολία .
Το μικρό βάρος τού όπλου μπορεί να είναι προτέρημα σε περπατητά κυνήγια αλλά η ανάκρουση του στομίου και το λάκτισμα θα είναι μεγαλύτερα όσο αυξάνεται το φορτίο τών σκαγίων τών φυσιγγίων . Υπάρχει µια σχέση βάρους όπλου µε βάρος γόµωσης σκαγιών που πρέπει να τηρείται , η οποία είναι 96 προς 1. Για παράδειγµα γιά βάρος όπλου 3.200 γραµµάρια ένα φυσίγγι με 33 γραµµάρια σκάγια θα δώσει ανεκτό επίπεδο κλωτσήματος σε έναν κυνηγό μέσης σωματικής διάπλασης και βάρους .
Κάτι που έχει σχέση με την κατασκευή του όπλου είναι το βάρος αλλά η προσαρμογή του στο σωματότυπο και τα μέτρα τού κυνηγού και το ζύγισμά του είναι και αυτά κατασκευαστικές αρετές για το κυνηγετικό λειόκαννο που το κάνουν πιό συνεργάσιμο , πιό γρήγορο και πιό ευχάριστο στον ιδιοκτήτη του . Οσο καλλίτερα ταιριάζει το όπλο στο σωματότυπο του κυνηγού και στα μέτρα του , τόσο λιγότερο κλώτσημα θα νιώθει και οι βολές του θα είναι ακριβέστερες .
Σημείο αναφοράς στό όπλο είναι ο μηχανισμός σκανδάλης και το απαιτούμενο βάρος έλξης της . Απόλυτη αίσθηση , μικρή διαδρομή και άμεση απόκριση χωρίς νεκρό σημείο , μεγάλο τζόγο και μεγάλο βάρος έλξης μαρτυρούν υψηλή ποιότητα στο όπλο .
Οι κατά καιρούς προσπάθειες βελτιώσεων της σκοπευτικής εικόνας με το να τοποθετηθούν διάφορα οπτικά βοηθήματα από το ραβδωτό (red dot κλπ ) στο λειόκαννο ήταν μετά βίας επιτυχείς . Μόνο ίσως η υπερυψωμένη κλασσική ρίγα που μεγαλώνει τη σκοπευτική εικόνα και έχει επινοηθεί από τις αρχές του 20ού αιώνα έχει αποδείξει την αξία της για κυνηγούς και σκοπευτές .
Μονόκαννο με υπερυψωμένη ρίγα αρχών του 20ού αι..
Ενώ η αξιοπιστία τού όπλου κρίνεται από το χρόνο ή από τις εμπειρίες άλλων κυνηγών κατόχων του η γενική συντήρησή του είναι μία υποχρέωση τού κυνηγού πέρα από λόγους ασφαλείας μέχρι και για επιτυχημένες κυνηγετικές εξορμήσεις . Αρα και η ευκολία για να γίνει αυτή η συντήρηση πρέπει να είναι κριτήριο επιλογής .
Μεγάλη σημασία πρέπει να δίδεται στην ευκολία των χειρισμών. Η χρήση τού όπλου πρέπει να είναι πολύ εύκολη , να ανοίγει και να γεμίζεται εύκολα , να αδειάζεται και να λύνεται εύκολα χωρίς τη χρήση πολλών διαφορετικών πρόσθετων εργαλείων . Τα σύγχρονα όπλα τηρούν όλες τις ευκολίες καθώς είναι σχεδιασμένα εργονομικά , τα δίκαννα όμως λύνονται σε τρία κομμάτια σχεδόν με μία κίνηση.
Η ασφάλεια και η εύκολη χρήση, αυτά τα δυο στοιχεία πάνε µαζί. Ένα όπλο, πρέπει να ανοίγει και να κλίνει εύκολα. Πρέπει επίσης να γεµίζει και ν’ αδειάζει εύκολα. Και πρέπει να είναι ειδικά εύκολος ο έλεγχος αν είναι γεµάτο η άδειο. Για την ασφάλεια, αλλά και για την πρακτικότητα πρέπει να µπορεί ν’ αδειάζει γρήγορα κι εύκολα. Είναι απαράβατος όρος ασφάλειας να µπορούµε ν’ αδειάζουµε αµέσως το όπλο στο οποιοδήποτε εµπόδιο βρεθεί στην πορεία µας. Και ορισµένες φορές, αυτό τυχαίνει να συµβεί πολλές φορές µέσα σε µια κυνηγετική µέρα.
Δυστυχώς δε φτάνει να βάλει κανείς την ασφάλεια για ν’ ασφαλίσει ένα όπλο .
Η ευκολία στο λύσιµο-δέσιμο από την άποψη της ασφάλειας, αλλά και απ’ αυτήν της πρακτικότητας είναι επίσης βασικό κριτήριο επιλογής , αφού εάν ένα όπλο δε λύνεται µε την ευκολία που λύνεται ένα δίκανο και υπάρχει πάντα η τάση να το αφήνουµε δεµένο στις ενδιάμεσες µετακινήσεις (άν και απαγορεύεται) όπως στο αυτοκίνητο όπου π.χ. µια µέρα µπορεί και να ξεχαστεί ένα φυσίγγι µέσα στη θαλάµη , τούτο μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνο .
Οι κάνες ενός όπλου πρέπει να μπορούν να λύνονται εύκολα και γρήγορα για άµεση επιθεώρηση, καθάρισµα και συντήρηση .
Για μιά καλή συντήρηση του όπλου, τότε η δυνατότητα εύκολης και γρήγορης επιθεώρησης επεκτείνεται και στο µηχανισµό κλειδιών, εξωλκέων, σκανδάλης κλπ.
Το ιδανικό θα ήταν να λύνονται εύκολα όλα αυτά για να στεγνώνουν µε κάποια πηγή θερµότητας σε περίπτωση που βραχούν, ή και να καθαρίζονται και να λιπαίνονται όπου και όσο πρέπει .
Δε θα πρέπει να παραβλέψουµε το γεγονός πως ένα σπασµένο ελατήριο ή κάποιο σχετικό εξάρτηµα µπορεί ν’ αχρηστέψει ένα αυτογεμές , ενώ το αντίστοιχο πρόβληµα στο δισκάνδαλο δίκανο θα αχρηστέψει τη µια κάνη µόνο έτσι ώστε το όπλο να µη βγει ολότερα εκτός δράσης.
Επίσης αντοχή ενός κλασικού δίκανου στις συνεχείς τουφεκιές είναι ανώτερη από εκείνη ενός μεσαίου αυτογεμούς ίδιων προδιαγραφών . Από πλευράς προσαρµοστικότητας πρέπει να υπάρχει οπωσδήποτε η ευχέρεια επιλογής των τσοκ .
Ένα καλό λειόκαννο προυποθέτει την εμπιστοσύνη , την ουσία και την ομορφιά. Επίσης ένα όπλο είναι ένα πολύ οικείο αντικείµενο για τον κυνηγό και πρέπει να χρησιµοποιείται µε ταχύτητα και ακρίβεια. Πρέπει λοιπόν να περιέχει σε ύψιστο βαθµό την ιδιότητα να συµβιβάζεται άμεσα στις διαθέσεις του χρήστη του, χωρίς να τον αποσπάσει µε κανένα τρόπο από το αντικείµενο της σκόπευσής του. Αυτό απαιτεί να είναι όχι µόνον ελαφρύ και καλοζυγισµένο, αλλά και οι αναλογίες και η σχεδίασή του να είναι έτσι φτιαγµένες ώστε να βρίσκεται σε πλήρη αρµονία µε τις µυικές αντιδράσεις του χρήστη του. Αν λοιπόν έχει όλες αυτές τις ιδιότητες το όπλο θα είναι ευχάριστο , θα έχει και λειτουργική οµορφιά.
Τη λειτουργική ομορφιά την καθορίζουν δύο παράγοντες. Ο ένας είναι πιθανή μακροζωία, και ο άλλος είναι η ποσότητα ποιοτικής και εξειδικευμένης εργασίας που βρίσκεται στο μηχανισμό του όπλου . Η ίδια η εργασία είναι αόρατη, ακόμα κι αν το αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα ορατό και προφανές, αλλά χωρίς την επιμελημένη εργασία που περιβάλλεται ένας μηχανισμός από τον κατασκευαστή του, θα υπάρξει μια έλλειψη της αγάπης και της υπερηφάνειας σε όλους τους επόμενους ιδιοκτήτες .
Ενα όπλο με τα παραπάνω χαρακτηριστικά εμπνέει περισσότερη εμπιστοσύνη στον κυνηγό , μαζί με την ομορφιά του . Ένα δίκαννο κυνηγετικό όπλο που κλειδώνει τέλεια σαν χρηματοκιβώτιο , μπορεί να είναι μια κατηγορία μόνο του. Ενα άλλο που διαθέτει άψογες εφαρμογές και μεγάλη στιβαρότητα επίσης .
Από το σημείο αυτό και μέχρι την τελική επιλογή ο κυνηγός θέτει κριτήρια προσωπικά οικονομικά και αισθητικά . Μερικά κριτήρια όπως το κόστος ή η αισθητική είναι εντελώς υποκειμενικά αλλά μπορεί να είναι και καθοριστικά καθώς η κατασκευή επηρρεάζει άμεσα και το κόστος .
Τέλος όσον αφορά στην εξάσκηση πάνω στο καινούριο μας κυνηγετικό όπλο , ο καλλίτερος εκπαιδευτής είναι ένα κιβώτιο φυσίγγια …
Λεονάδρος Βαρθαλίτης
Πηγές:
Shotguns & Cartridges for Game & Clays , Gough Thomas Garwood .
Manufacture Francaise D’Armes Et Cycles , Armes et Munitions .
