Χρ. Κ. Σώκος, Δασολόγος – Θηραματολόγος
H θήρα αποτελεί αρχέγονη δραστηριότητα του ανθρώπου με πολλαπλά οφέλη. Ασκείται από 200.000 περίπου Έλληνες, επιτρέποντας να χαρακτηριστεί ως ένα από τα κυρία αγαθά ή προϊόντα της ελληνικής γης. Τις τελευταίες δεκαετίες η θηρευτική ζήτηση αυξήθηκε, αντίθετα με τη διαθεσιμότητα και την ποιότητα του “προϊόντος” της θήρας. Βασική αιτία υπήρξε η υποβάθμιση των ενδιαιτημάτων των θηραμάτων στο όνομα μιας μονομερούς οικονομικής ανάπτυξης. Χαρακτηριστικό είναι ότι στην Ελλάδα η αγροπεριβαλλοντική πολιτική δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί σε ικανοποιητικό βαθμό, με αποτέλεσμα, οι φυσικοί φράχτες να καταστρέφονται, η μονοκαλλιέργεια και η υπερβόσκηση σε αρκετές περιπτώσεις να επιδοτούνται και η διαχείριση των δασών να περιορίζεται στην παραγωγή ξύλου. Ευχής έργο είναι βέβαια η θήρα από θύμα της έως τώρα ακολουθούμενης πολιτικής να αναδειχθεί σε εναλλακτική λύση – χρήση στα πλαίσια της ολοκληρωμένης διαχείρισης των οικοσυστημάτων. Στην Ελλάδα τέτοιες προσπάθειες ξεκίνησαν από τη δεκαετία του 1970 στην Ελεγχόμενη Κυνηγετική Περιοχή του Κόζιακα στον Ν. Τρικάλων με την εφαρμογή καλλιεργειών και φυτεύσεων για τα θηράματα. Το 1980 επίσης η Διεύθυνση Αισθητικών Δρυμών και θήρας του Υπουργείου Γεωργίας προέτρεπε με έγραφα προς τις κυνηγετικές οργανώσεις της χώρας να πραγματοποιήσουν έργα βελτίωσης των ενδιαιτημάτων των θηραμάτων. Η εφαρμογή του μέτρου σε μεγαλύτερη έκταση ξεκίνησε το 1996 με την εφαρμογή του Προγράμματος Βελτίωσης Βιοτόπων της Κυνηγετικής Ομοσπονδίας Μακεδονίας – Θράκης. Προς την κατεύθυνση αυτή το κύριο μέτρο που έχει εφαρμοστεί είναι η καλλιέργεια ποωδών φυτών γνωστή ως σπορές για τα θηράματα. Σχεδιασμός των καλλιεργειών για τα θηράματα Η καλλιέργεια για τα θηράματα καταλαμβάνει μικρής έκτασης επιφάνεια που σχεδιάζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται η προσφορά:
• τροφής
• κάλυψης (θέσεις απόκρυψης, φωλεοποίησης, κουρνιάσματος)
• ή και των δύο σε ένα ή περισσότερα θηραματικά είδη.
Οι καλλιεργητικές φροντίδες είναι περιορισμένες και πάντα πραγματοποιούνται με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος. Οι καλλιέργειες για τα θηράματα απαιτούν συνδυασμό γνώσεων τόσο για την καλλιέργεια των διαφόρων φυτών όσο και για την οικολογία των θηραμάτων. Αυτό σημαίνει ότι κατά το σχεδιασμό υπάρχουν πολλοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη και μεγάλο εύρος εναλλακτικών επιλογών. Από την καταλληλότητα του σχεδιασμού εξαρτάται η αποτελεσματικότητα του εγχειρήματος. Η λήψη της απόφασης για την εφαρμογή των καλλιεργειών πρέπει να λαμβάνεται αφότου έχει γίνει αξιολόγηση της περιοχής και έχουν καθοριστεί οι επιμέρους σκοποί. Εφόσον αποφασιστεί να γίνουν επεμβάσεις, τότε πρέπει:
• να επιλεγούν τα φυτικά είδη και οι καλλιεργητικές φροντίδες
• να γίνει η κατανομή των καλλιεργειών στον χώρο και τον χρόνο
• να γίνει διαμόρφωση των καλλιεργειών
• να καθοριστεί η διαχείριση μετά τη σπορά.
Οι καλλιέργειες για τα θηράματα πρέπει να εντάσσονται σε ένα γενικότερο σχεδιασμό προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Η συμβολή τους μπορεί να είναι σημαντική στη διατήρηση της γενετικής ποικιλότητας και της ποικιλότητας ειδών, στην προστασία των εδαφικών και υδάτινων πόρων (διάβρωση, εξάντληση εδαφών, ρύπανση).
Οικονομικοί και ανθρώπινοι πόροι
ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΚΟΠΟΙ – θηρευτικοί – κοινωνικοοικονομικοί – περιβαλλοντικοί – επιστημονικοί
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΝΔΙΑΙΤΗΜΑΤΟΣ – θηράματα – τροφή, κάλυψη, νερό – άρπαγες – ανθρώπινες δραστηριότητες -θήρα – λαθροθήρα
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – προστασία περιβάλλοντος – βελτίωση της ποιότητας θήρας – απόκτηση γνώσεων
ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΘΗΡΑΜΑΤΑ – φυτικά είδη – κατανομή στο χώρο και το χρόνο -σχήμα-μέγεθος
Στάδια του σχεδιασμού και της εφαρμογής των καλλιεργειών για τα θηράματα
Καλλιέργειες ανά θηραματικό είδος Η τροφή, η κάλυψη και το νερό είναι τα κύρια συστατικά που πρέπει να προσφέρει το ενδιαίτημα. Ο βαθμός στον οποίο συμβαίνει αυτό αποτελεί την αξιολόγηση του ενδιαιτήματος για το κάθε είδος θηράματος. Λαγός
Μερικά σημαντικά φυτικά είδη στη διατροφή του λαγού κατά τη θερινή περίοδο (όπου μειώνεται η ποιότητα τροφής του στην πεδινή και ημιορεινή ζώνη) είναι η αγριάδα (Cynodon dactylon), η μουχρίτσα (Echinochloa crus -galli), η περικοκλάδα (Convolvulus arvensis), το βλήτο (Amarantus sp.), η μολόχα (Malva silvestris), το τριφύλλι (Trifolium sp.), η μηδική (Medicago sp.) κ.α.. Ο λαγός προτιμά να τραφεί σε θέσεις που: 1) Η θρεπτικότητα και η γευστικότητα των φυτών είναι υψηλή. 2) Το ύψος της βλάστησης είναι μικρό και υπάρχουν θέσεις χωρίς βλάστηση. Εφαρμόζονται καλλιέργειες δύο έως τριών στρεμμάτων με κατάλληλα μείγματα κυρίως ψυχανθών (μηδική, τριφύλλια) και κατά δεύτερον αγρωστωδών (δακτυλίδα, κριθάρι).
Φασιανοειδή (Φασιανός, Ορτύκι, Πέρδικες)
Σημαντικά φυτικά είδη είναι αυτά του λαγού και επιπλέον: η βολβοπόα (Ροα bulbosum), η κοινή πόα (Ροα annua), η σετάρια (Setaria sp.), η παπαρούνα (Papaver sp.), η λουβουδιά (Chenopodium album), η αγριοντοματιά (Solanum nigrum), το πολυκόμπι (Polygonum aviculare), το χαμομήλι (Chamomilla recutita) κ.α.. Στη διαχείριση των φασιανοειδών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα εξής:
• Τα φασιανοειδή προτιμούν να τρέφονται κοντά σε βλάστηση που προσφέρει κάλυψη.
• Για την επιβίωση των νεοσσών σημαντική είναι η ύπαρξη υψηλού πληθυσμού εντόμων και κατά επέκταση πλατύφυλλων ποών (σινάπι, χαμομήλι κ.α.). Τα εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα προκαλούν προβλήματα στην αλυσίδα αυτή.
• Τα περιθώρια των αγρών αποτελούν τις κατεξοχήν θέσεις φωλεοποίησης, όταν:
• υπάρχει ξηρό φύλλωμα φυτών (άχυρο συνήθως πολυετών αγρωστωδών, όπως η δακτυλίδα)
• το περιθώριο βρίσκεται στη νοτιοανατολική έκθεση φυσικού φράκτη με χαμηλή θαμνώδη βλάστηση.
Για την ορεινή πέρδικα και την πέρδικα τσούκαρ προτείνονται κυρίως καλλιέργειες που προσφέρουν τροφή (μείγματα με σιτάρι, κριθάρι, τριφύλλι) έκτασης ενός στρέμματος περίπου, όπου σπέρνονται κοντά σε θάμνους για κάλυψη. Για την πεδινή πέρδικα και το φασιανό προτείνονται γενικά καλλιέργειες που προσφέρουν τροφή και κάλυψη (μείγματα και συνδυασμοί φυτών με ηλίανθο, σόργο, καλαμπόκι, κεχρί, μηδική, κριθάρι). Αγριόχοιρος Ο αγριόχοιρος αποτελεί είδος που προσαρμόζεται σχετικά εύκολα σε διαφορετικούς τύπους ενδιαιτημάτων. Τους υψηλότερους πληθυσμούς διατηρεί σε δάση οξιάς, καστανιάς και δρυός. Στη Γαλλία βρέθηκε ότι τα καλλιεργούμενα φυτά που προτιμώνται είναι κατά φθίνουσα σειρά: καλαμπόκι, μαλακό σιτάρι, βρώμη, κριθάρι, ηλίανθος και τεύτλο.
