Γράφει ο
ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΔΑΣΟΛΟΓΟΣ – ΠΕΡΙΒΑΝΤΟΛΛΟΓΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΤΗΣ Γ Κ.Ο.Π.
Συχνά-πυκνά εκδηλώνεται από ιόν κυνηγετικό κόσμο έντονη δυσφορία για την έλλειψη θηραμάτων σε περιοχές που παλαιότερα συναντούσαν άφθονο θήραμα σε κάθε κυνηγετική εξόρμηση και για την ύπαρξη μεγάλου αριθμού αρπάγων. Παράλληλα δε δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που τα τηλεοπτικά μέσα ενημέρωσης αφιερώνουν πολύτιμο χρόνο στα δελτία τους για να παρουσιάσουν αλεπούδες που επισκέπτονται αυλές σπιτιών και εστιατορίων προκειμένου να εξασφαλίσουν την τροφή τους, κερδίζοντας με τον τρόπο αυτό την συμπάθεια του τηλεοπτικού κοινού.
Η έννοια της αρπακτικότητας και του ελέγχου του υπερπληθυσμού ορισμένων αρπακτικών ειδών έχει γίνει αντικείμενο σοβαρών παρεξηγήσεων και επικρίσεων από την κοινή γνώμη, η οποία αντιτίθεται στην απαίτηση του κυνηγετικού κόσμου για μια ουσιαστική εφαρμογή μέτρων για τον έλεγχο του πληθυσμού ορισμένων αρπακτικών (αλεπού, κουνάβι) από την πολιτεία.
Σκοπός λοιπόν είναι να ελεγχθεί η αρπακτικότητα με τέτοιο τρόπο ώστε να μεγιστοποιείται η επιβίωση του θηράματος ενώ ταυτόχρονα αναγνωρίζεται η ανάγκη διατήρησης (επιβίωση) των αρπακτικών.
Με τον όρο αρπακτικότητα αναφερόμαστε στο φαινόμενο εκείνο κατά το οποίο τα άτομα ενός είδους (θήραμα) χρησιμοποιούνται ως τροφή από τα άτομα ενός άλλου είδους (άρπαγα)αφού τα διώξει και τα σκοτώσει.
Ο έλεγχος της αρπακτικότητας βρίσκονταν στην καρδιά διαχείρισης των θηραμάτων από τα μέσα του 19ου αιώνα στην Βρετανία.
Στα κυνήγια των Βικτοριανών ο έλεγχος
ίων αρπακτικών είναι αρχική δραστηριότητα των κυνηγών οι οποίοι καταλάμβαναν γειτονικές περιοχές κινούμενοι σε περιπολίες σε όλη τη χώρα. Το κόστος εργασίας ήταν μικρό και κανείς δεν ενδιαφέρονταν για τα αρπακτικά. Την εποχή του Εδουάρδου ήταν στην ακμή του ως μέτρο. Ως αποτέλεσμα του διωγμού αυτού εμφανίστηκαν προβλήματα επιβίωσης για ορισμένα. Πιστεύεται ότι ο έλεγχος των αρπακτικών εάν διεξάγεται προσεκτικά και διεξοδικά θα βοηθήσει να παράγει πλεόνασμα θηραμάτων.
Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ
Μια συνηθισμένη αντίληψη είναι ότι τα αρπακτικά παίρνουν μόνο τα άρρωστα και αδύναμα από τους πληθυσμούς θηράματα και η παρουσία των λίγων αρπακτικών έχει θειική επίδραση στο ξεδιάλεγμα των μη υγιών. Σε ένα βαθμό αυτό είναι αλήθεια. Συγκεκριμένα όπου ία αρπακτικά πρέπει να καταδιώξουν το θήραμα τους. Ωστόσο είναι λανθασμένη αντίληψη ότι τα αρπακτικά παίρνουν μόνο τα άρρωστα και αδύναμα θηράματα. Σε πολλές περιπτώσεις τα θύματα είναι ώριμα ζώα τα οποία βρίσκονται σε λάθος χρόνο σε λάθος στιγμή. Εν πάση περιπτώσει στα περισσότερα συστήματα μεταξύ αρπακτικών και θηράματος δεν θα υπήρχαν αρκετά άρρωστα ή αδύναμα ζώα για να θρέψουν ολόκληρο τον πληθυσμό των αρπακτικών. Παράλληλα με αυτό είναι η άποψη ότι τα αρπακτικά παίρνουν τα Ζώα τα οποία θα πεθάνουν ούτως η’ άλλως άρα θεωρούνται να είναι καταδικασμένο πλεόνασμα.
Στην κοκκινοπέρδικα π.χ. η συμπεριφορά της εδαφικής ακεραιότητας των ενηλίκων μπορεί να οδηγήσει στο ότι, μερικά πουλιά δεν θα αποκτήσουν την δική τους περιοχή οπότε μερικά από αυτά τα απομονωμένα, είναι καταδικασμένα να πεθάνουν.
Στην πραγματικότητα ένας σωστός διαχειριστής αυτό που προσπαθεί να κάνει είναι να παράγει την βέλτιστη απόδοση επιβίωσης των θηραμάτων. Αυτό είναι η μέγιστη αειφορική συγκομιδή χωρίς να προκαλέσει μακροχρόνια χειροτέρευση στον βιότοπο η’ στο θήραμα. Συνήθως το απόθεμα της αναπαραγωγής που απαιτείται για αυτό, είναι χαμηλότερο από το μέγιστο δυνατό. Δεν υπάρχει επομένως καταδικασμένο πλεόνασμα με αυτό τον τρόπο.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΑΡΠΑΚΤΙΚΩΝ
Η ανάλυση της διατροφής των αρπακτικών χρησιμοποιείται για να εκτιμήσουμε την σημασία τους. Αυτές παρουσιάζονται ως διαφορετικά τεμάχια θηραμάτων εκφρασμένα σε ποσοστό της συνολικής λήψης τροφής. Όπου τα θηράματα η’ τα αυγά δεν ποικίλουν συχνά πιστεύεται ότι τα αρπακτικά είναι ασήμαντα για το θήραμα. Αυτό δεν είναι λογικό συμπέρασμα, απλά δείχνει ότι το θήραμα είναι ασήμαντο προς τα αρπακτικά. Το αντίστροφο δεν ισχύει π.χ. 60% της διατροφής μιας ικτίδας μπορεί να αποτελείται από λαγούς και μόνο 15% από πέρδικα και φασιανό. Εάν η πυκνότητα του θηράματος είναι χαμηλή και ία αρπακτικά είναι αρκετά, αυτό θα μπορούσε να επαρκεί για να αφαιρέσουν όλο ιόν πληθυσμό της πέρδικας και του φασιανού. Από την άλλη οι λαγοί μπορεί να είναι αρκετοί ώστε η κατανάλωση τους από τις ικτίδες δεν έχει αρνητική επίδραση στον πληθυσμό τους.
Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑ
Υπάρχει μεγάλη συζήτηση στους επιστήμονες όσον αναφορά την αποτελεσματικότητα του ελέγχου των αρπακτικών. Μια μικρή προσπάθεια η’ τυχαία είναι σπατάλη χρόνου. Δηλαδή η αλεπού που θα σκοτωθεί θα αντικατασταθεί από άλλη. Για αυτό το πρόγραμμα πρέπει να είναι συστηματικό. Στα πεδινά ο έλεγχος της αρπακτικότητας αποτελεί πρόβλημα κατά την διάρκεια της φωλεοποίησης για αυτό μια προσεκτική προσπάθεια πρέπει να γίνει για να αφαιρεθούν τα κύρια αρπακτικά μόλις πριν την φωλεοποίηση και να τα κρατήσουμε μακριά, μέχρι το θήραμα να έχει εκκολάψει τα αυγά.
Μετά από αυτό ίο πρόγραμμα μπορεί να χαλαρώσει και να περιορίσει τον έλεγχο σε επιλεγμένες περιοχές. Στα ορεινά σε βιότοπους της πέρδικας, η χειμερινή αρπακτικότητα από τις αλεπούδες μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα. Με τα εποχιακά προγράμματα σημαίνει ότι ο διαχειριστής μπορεί να αφαιρέσει τους μόνιμους κατοίκους των αρπακτικών κάθε χρόνο. Με τα χρόνια αυτός απομακρύνει τον ίδιο αριθμό ετησίως αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι απλά ξεπαστρεύει το πλεόνασμα κάθε χρόνο και ότι αυτό δεν έχει επίδραση όπως πολλοί πιστεύουν. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι παρέχει προσωρινή ανακούφιση από την αρπακτικότητα τις πιο κρίσιμες στιγμές και επομένως εξασφαλίσει μια πιο αυξημένη πιθανότητα ανατροφής ίου θηράματος. Παρά τα ανωτέρω πολλοί πιστεύουν ότι τα οφέλη του ελέγχου των αρπακτικών είναι μικρά σχετικά με άλλες πλευρές των διαχειριστικών μέτρων όπως η διαχείριση ίου βιοτόπου ή η μείωση στην χρήση φυτοφαρμάκων ή ζιζανιοκτόνων.
Το 1984 το G.G. έκανε πείραμα με σκοπό να δείξει την σημασία της αρπακτικότητας στην πεδινή πέρδικα. Δυο παρόμοιες περιοχές σε πεδιάδα του Salisbury αποτέλεσαν περιοχές μελέτης. Οι περιοχές αυτές το 1984 είχαν παρόμοιο αριθμό περδίκων, το Σεπτέμβριο 230 άτομα και 223 αντίστοιχα. Προσλαμβάνοντας έναν θηροφύλακα σε ένα από αυτά, ο Φθινοπωρινός πληθυσμός αυξήθηκε σε 318 πουλιά το 1987 σε ένα από αυτά ενώ χωρίς έλεγχο το απόθεμα στην άλλη περιοχή μειώθηκε σε 79 πουλιά. Το 1988 το πρόγραμμα αντιστράφηκε καταλήγοντας σε ανάκαμψη του μη ελεγχόμενου πληθυσμού σε 383 μέχρι το Φθινόπωρο του 1990. Ενώ του ελεγχόμενου πληθυσμού σε 117 πουλιά όταν αφέθηκε μόνο του. Kατά την διάρκεια των 6 χρόνων οι περιπολίες των θηροφυλάκων απέδωσε μια τσάντα από 437 άγριες πέρδικες ενώ σε περιοχές μη αρπακτικά ελεγχόμενες συγκεντρώθηκαν 121 πουλιά.
ΧΡΗΣΗ ΠΑΓΙΔΑΣ-ΘΗΛΙΑΣ ΠΑ ΑΛΕΠΟΥ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ(ΑΜΕΡΙΚΗ & στην ΑΓΓΛΙΑ παλαιότερα)
Ο έλεγχος της αλεπούς είναι ένα από τα πιο σημαντικά μέτρα στην πληθυσμιακή βελτίωση του θηράματος. Η σωστή χρήση της θηλιάς είναι αναγκαίο στοιχείο αυτού. Καμία μέθοδος από μόνη της δεν επαρκεί και μια σειρά από τεχνικές είναι απαραίτητες. Κάθε προσπάθεια πρέπει να γίνεται ώστε να εξασφαλίζεται ότι όπου εφαρμόζεται η τεχνική της θηλιάς αυτό διεξάγεται όπου είναι ανθρωπίνως δυνατό και τα αιχμάλωτα ζώα σκοτώνονται γρήγορα και αβασάνιστα. Επιπλέον οι θηλείες δεν πρέπει να τοποθετούνται εκεί που τα άλλα ζώα ανυποψίαστα μπορεί να πιαστούν. Η συνηθισμένη θηλεία για την αλεπού αποτελείται από βαρύ σύρμα σε σχήμα θηλιάς τοποθετημένο σε θέση που η αλεπού θα περάσει.
Η ελεύθερη άκρη δένεται με κάποιο τρόπο και η θηλιά σχεδιάζεται να περικλείει το λαιμό. Διάφορες τροποποιήσεις γίνονται ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα. Μια απλή και σημαντική τροποποίηση είναι να βάλεις μια καμπή στο καλώδιο, στο σημείο που η θηλιά ξεκινάει. Αυτό εμποδίζει τη θηλιά να χαλαρώσει τυχαία και να προκαλέσει να πιαστεί το Ζώο στη μέση ή το στήθος. Ένας στροφέας πρέπει να τοποθετηθεί μεταξύ της θηλείας και της άκρης και το μάτι της θηλείας πρέπει να φτιάχνεται από μεταλλικό δακτύλιο παρά από ένα πρόχειρο κόμπο στο σύρμα.
Η τοποθέτηση ενός stop στη θηλιά περίπου 20-25 επί από το μάτι εμποδίζει τη θηλιά να κλείσει πιο σφικτά από 6 επί διάμετρο. Αυτό εμποδίζει μεγαλύτερα ζώα (ελάφια κ.λ.π.) να πιαστούν από το πόδι. Οι θηλιές δεν πρέπει να τοποθετούνται σε δημόσια μονοπάτια ή άλλα μέρη όπου η χρήση τους μπορεί να προκαλέσει τη αιχμαλωσία των σκυλιών ούτε κοντά σε κατοικημένες περιοχές. Η επιτυχημένη τοποθέτηση είναι θέμα λεπτομέρειας. Ο χρωματισμός της θηλιάς παίζει ρόλο ώστε να γίνεται λιγότερο ορατή. Τοποθετείται 15 επί πάνω από το έδαφος , 15 επί ύψος και 20 cm πλάτος που υποβαστάζεται από ξύλινη βάση σε πράσινο χρώμα. Το πρόβλημα που υπάρχει είναι ότι οι θηλιές είναι πιθανό να ανοίξουν πάλι εάν η αλεπού κάνει απότομη κίνηση προς τα πίσω και φύγει. Για να ξεπεράσει το πρόβλημα το G.G. δημιούργησε θηλιά από μαλακότερο και λιγότερο εύκαμπτο σύρμα. Οι μελέτες για τις θηλιές δείχνουν ότι οι θηλιές στην πράξη τοποθετούνται πολύ χαμηλά. Μια θηλιά (βρόγχος) σε σχήμα αχλαδιού κρεμασμένη πάνω από ξύλινη βάση φτιαγμένη από 4mm καλώδιο και τοποθετημένο με τη χαμηλότερη άκρη του περίπου 20-25 cm ψηλά παρέχει επιτυχία. Όταν τέτοιες θηλιές είναι σωστά καμουφλαρισμένες δύσκολα αναγνωρίζονται από την αλεπού.
ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ : Στα όρια τoυ κτήματος που σπέρνονται δημητριακά, στα άκρα των αγρών και σε ανοικτά μονοπάτια του δάσους. Ένα πλεονέκτήμα είναι ότι οι αλεπούδες κινούνται γρήγορα στις περιοχές αυτές και επομένως εκεί πιάνονται πιο καθαρά παρά όταν οι θηλιές είναι σε πυκνή κάλυψη ή φράκτες. Σημαντική τροποποίηση για το χειμώνα είναι να αλειφθούν οι θηλιές με κερί μέλισσας. Αυτό κάνει να κινούνται ελεύθερα και διώχνει τη βροχή και τον πάγο. Επίσης η τοποθέτηση θηλιών συνίσταται να γίνεται κοντά σε πτώματα που προσελκύουν την αλεπού.
ΛΑΚΚΟΙ-ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗΣ
Μια σύγχρονη τεχνική είναι το άνοιγμα μιας τάφρου που περιφράσσεται κυκλικά και καμουφλάρεται ώστε να μην γίνεται ορατή από την αλεπού αφήνοντας στη βάση περιθώρια να εισέλθει στο εσωτερικό. Εκεί τοποθετείται ένα ψοφίμι που ουσιαστικά θα οδηγήσει τις αλεπούδες στην τάφρο. Εσωτερικά τοποθετούνται τουλάχιστον 20 θηλιές. Παράλληλα διαμορφώνονται κατάλληλα μονοπάτια έξω από την τάφρο που θα οδηγήσουν την αλεπού εκεί. Κατά την εφαρμογή του μέτρου αυτού συλλαμβάνεται ένα τουλάχιστον ζώο. Η τεχνική προϋποθέτει ότι διεξάγεται αποτελεσματικά και η καθοδήγηση της αλεπούς πρέπει να γίνεται αργά το χειμώνα και νωρίς την Άνοιξη όπου υπάρχει λιγότερη κάλυψη. Συντονισμός κυνηγών, δασοφυλάκων και θηροφυλάκων είναι σημαντικός για αυτό κάθε ομάδα πρέπει να είναι ενήμερη. Οι κυνηγοί να είναι χωρίς σκυλιά και πρέπει να ακολουθούν την περιοχή που θα ακολουθήσει η αλεπού χωρίς να μιλάνε. Όταν περπατούν σε φυλλοβόλα δάση οι κυνηγοί δεν πρέπει να απέχουν πάνω από 40μ απόσταση. Ένας κυνηγός σε κάθε πλευρά από την γραμμή κίνησης και οπλισμένοι για να εμποδίσουν την αλεπού να γυρίσει πίσω. Έχοντας χρόνο να κινηθούν σε γραμμή, οι θηροφύλακες πρέπει να κινούνται σταθερά στο δάσος κτυπώντας σε στειλιάρια χωρίς φωνές. Οι αλεπούδες δεν αιφνιδιάζονται τελείως και θα κινηθούν αργά μπροστά από την γραμμή ώστε να αποτελούν ασφαλής και εύκολες αποστάσεις βολής. Αφού η οδήγηση λειτουργεί, οι κυνηγοί μπορούν να πυροβολούν και άλλα αρπακτικά (κουνάβι) χωρίς να μειώνεται η πιθανότητα να σκοτώνονται οι αλεπούδες.
Σε δάση αειφύλλων-πλατυφύλλων πρέπει να πυροβολούνται καθώς περνούν την γραμμή κίνησης. Για ασφάλεια οι κυνηγοί δεν πρέπει να απέχουν λιγότερο από 35 μ και πρέπει να στέκονται στην άκρη του δάσους βλέποντας την πλάτη του άλλου και να πυροβολούν την αλεπού όταν περνούν το μονοπάτι. Με τις μεθόδους αυτές δεν υπάρχει ανάγκη μεγάλων αποστάσεων πυροβολισμού και απαιτούνται max μέγεθος φυσιγγίων 3 &5.
ΤΟ ΚΑΛΕΣΜΑ
Οι αλεπούδες μπορούν να βρεθούν σε απόσταση βολής με κάλεσμα (μιμητικές συσκευές). Ένα κομμάτι πολυεστέρα που το τρίβεις πάνω σε παρμπρίζ μπορεί να αποτελέσει τέλειο κάλεσμα. Αυτό πρέπει να γίνεται το σούρουπο και την χαραυγή.
Για την νύκτα το κάλεσμα πρέπει να γίνεται από την κάτω πλευρά όπου η αλεπού θα κινηθεί για τροφή. Λίγοι ήχοι λαγού πρέπει να ακουσθούν και μετά από 2-5 λεπτά να ακολουθεί παύση και στη συνέχεια η περιοχή να ελεγχθεί με φως(προβολέα). Εάν η αλεπού θεαθεί πρέπει να ξαναγίνει το κάλεσμα. Το ζώο μπορεί να πλησιάσει μέχρι και 15μ. Οι ενήλικες αλεπούδες θα περικυκλώσουν τον κυνηγό σε απόσταση 70-100μ μακριά οπότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί τουφέκι. Τα μικρά μπορεί να καλεστούν μέχρι το σημείο βολής. Αλεπούδες που φοβηθούν το κάλεσμα και δεν πλησιάσουν, ο κυνηγός πρέπει να ξαναρίξει το φως πριν κάνει πάλι το κάλεσμα. Απαραίτητη προϋπόθεση σε κάθε περίπτωση είναι η άριστη γνώση της περιοχής.
ΘΕΜΕΛΙΑΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΚΥΝΗΓΙΟΥ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΕΙ ΑΡΚΕΤΟ ΘΗΡΑΜΑ ΩΣΤΕ Η ΠΕΡΙΣΣΙΑ ΝΑ ΣΥΓΚΟΜΗΘΕΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΥΝΗΓΟ.
Αφού το θήραμα το ίδιο αποτελεί θήραμα και για τα άλλα Ζώα ακολουθεί τον έλεγχο της αρπακτικότητας και είναι σημαντικό μέρος του πακέτου για την διατήρηση του θηράματος. Ταυτόχρονα είναι σημαντικό ότι η επιτυχία διατήρησης μπορεί να μην συνδέεται άμεσα με το πόσα αρπακτικά σκοτώνονται, σε τελική ανάλυση είναι η αντίδραση του πληθυσμού των θηραμάτων προς τον έλεγχο, εκείνο που έχει μεγάλη σημασία.
Σε τελική ανάλυση αυτό που πρέπει να καταλάβουν όσοι θέλουν ως αρμόδιοι να ασκούν θηραματική πολιτική, είναι την λογική του ελέγχου ως μέτρο με στόχο να μειώσουμε το επίπεδο της αρπακτικότητας πάνω στο θήραμα και όχι να σκοτώνουμε μεγάλους πληθυσμούς ανεξέλεγκτα.
ΠΗΓΕΣ
Game Conservancy
Οικολογία και Διαχείριση άγριας Πανίδας (Ν. Παπαγεωργίου-Καθηγητής στο τμήμα Θηραματοπονίας-Ιχθυοπονίας του τμήματος Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος Α.Π.Θ.
