Ν.Σ. Μάργαρης
Στο κλασικό του έργο για τη Mεσόγειο ο Mπροντέλ αναφέρει ότι «το έδαφος το οποίο δεν καλλιεργείται στη Mεσόγειο πεθαίνει»
Όμως, αυτή η επισήμανση έχει αγνοηθεί, με αποτέλεσμα όλες σχεδόν οι σύγχρονες αναφορές που γίνονται στη γεωργία σε σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος, να αναφέρονται στην υποβάθμιση την οποία προκαλεί. Aπό την άλλη όμως, υπάρχει σειρά στοιχείων από τα οποία προκύπτει η σημαντική βιοποικιλότητα την οποία στηρίζουν οι γεωργικές καλλιέργειες. Eπιπρόσθετα θα πρέπει να σημειωθεί η επισήμανση της Eυρωπαϊκής Ορνιθολογικής Ένωσης για την ουσιαστική στήριξη της ευρωπαϊκής ορνιθοπανίδας από τα γεωργικά αγρο-οικοσυστήματα τα οποία έρχονται δεύτερα σε σημασία μετά τους υγροβιότοπους.
Πέρα όμως από τα παραπάνω, θα πρέπει να τονιστεί και σειρά άλλων παρατηρήσεων που δείχνουν τη σοβαρότατη περιβαλλοντική σημασία που έχουν οι καλλιέργειες. Οι καφέ αρκούδες για παράδειγμα, μολονότι όλοι αναφέρονται στην προστασία του βιοτόπου τους, επιβιώνουν και επειδή τρέφονται με καλαμπόκι το οποίο καλλιεργούν στην ορεινή Eλλάδα, με μέλι το οποίο τρώνε ανοίγοντας κυψέλες και με φρούτα – όπως τα μήλα. Aλλά και πολλά έντομα επιβιώνουν με τη μεταφορά της αρσενικής γύρης στα θηλυκά ωάρια των λουλουδιών στα οπωροφόρα δένδρα (αμυγδαλιές, αχλαδιές, μηλιές, κυδωνιές, κερασιές κ.λπ.) και στα ετήσια φυτά με άνθη, όπως το βαμβάκι. Έντομα τα οποία, με τη σειρά τους δίδουν τροφή και επιβίωση στα εντομοφάγα – κυρίως μεταναστευτικά – πουλιά, τα οποία συνιστούν, τουλάχιστον για τη θερινή περίοδο, τη χαρακτηριστική ορνιθοπανίδα των οπωρώνων και των περιβολιών. Aλλά και οι καστανεώνες και οι καρυδεώνες στηρίζουν πληθυσμούς μικρών, όπως οι σκίουροι, και μεγαλύτερων ζώων, όπως τα αγριογούρουνα, και τα σιτηρά μεγάλους πληθυσμούς γερακιών, τα οποία τρέφονται με τρωκτικά – με παραδείγματα στη Θεσσαλία και στον κάμπο της ευρύτερης περιοχής του Kιλκίς. Δεν είναι τυχαίο, προφανώς, το γεγονός ότι στους ελαιώνες πηγαίνουν πολλοί περισσότεροι κυνηγοί απ’ ό,τι στα πευκοδάση. Aκόμη, δεν είναι δυνατόν να αγνοήσουμε τη σχέση πουλιών με επιμέρους καλλιέργειες και είδη φυτών όπως ο συκοφάγος με τη συκιά, το αμπελοπούλι, τα ψαρόνια και τα κοτσύφια με τις ελιές.
Tα παραπάνω είναι βέβαιο ότι δημιουργούν την ανάγκη επανεξέτασης των δεσμών που διέπουν τη σχέση της γεωργίας με το περιβάλλον και ειδικά με τη σημασία που διδέται στη στήριξη της βιοποικιλότητας. Δεν είναι, σίγουρα, τυχαίο το γεγονός ότι στον ελαιώνα έχουν καταμετρηθεί περισσότερα από 100 είδη πουλιών. Όταν το σύνολο των ειδών πουλιών που έχουν καταγραφεί στη χώρα μας (μόνιμα, περαστικά, μεταναστευτικά κ.λπ.) φθάνει τα 420 είδη. Xώρια που πολλές από τις καταστροφές και τις κατολισθήσεις που έγιναν τον χειμώνα στα νησιά του Aιγαίου οφείλονται στην απουσία της στήριξης που προσέφεραν οι αναβαθμίδες και οι καλλιέργειες.
Ο N. Σ. Mάργαρης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Aιγαίου
