ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΚΑΠΕΤΑΝ ΚΩΤΤΑΣ Ο ΠΡΩΤΟΜΑΧΟΣ

Σε πάνδημη τελετή των Μακεδόνων Ακριτών χθες Κυριακή ο Δήμαρχος Πρεσπών απεκάλυψε την προτομή  του θρυλικού Μακεδονομάχου Καπετάν Κώττα στη γενέτειρά του που φέρει το όνομά του.

    Ακολουθεί το κείμενο της κεντρικής ομιλίας. Καλύπτει 5 σελίδες αλλά ίσως ενδιαφέρει.

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

Ν. Ι. Μέρτζος

    Ο καπετάν Κώττας είναι εμβληματική μορφή του μακεδονικού ελληνισμού και πρωτομάχος του Μακεδονικού Αγώνα. Προσωποποιεί όσον ουδείς άλλος τα ανδραγαθήματα, τα παθήματα και τα διλήμματα των σλαβοφώνων Ελλήνων Μακεδόνων στο λυκόφως του 19ου αιώνα και στο λυκαυγές του 20ού οπότε η κορύφωση του επεισάκτου εθνικισμού κατεσπάραξε την γενέτειρα Μακεδονία.

    Βιώνοντας, κατά την αυτοφυή παράδοση, την ευρυχωρία της πατρώαςΑνατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την αλληλοπεριχώρηση των Λαών που ευλαβικά διέσωζε η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία και πραγμάτωνε ο Οικουμενικός Πατριάρχης ως νόμιμη Κεφαλή του Βασιλικού Γένους των Ρωμαίων, αυτός ο απλός μυλωνάς της μακρυνής Ρούλιας, εδώ στα μυσταγωγικά Κορέστεια, αρνήθηκε άχρι θανάτου να αποδεχθεί όσα οι περισπούδαστοι γραμματιζούμενοι, διαφωτιζόμενοι εξ Εσπερίας, είχαν ενστερνισθεί και διεκήρυσσαν ως «αυταπόδεικτα δεδομένα». Δηλαδή, αυτός ο αγράμματος ξωμάχος της άγνωστης μακεδονικής γης, φέροντας μέσα του πρωτογενώς το άγιο φως της καθ’ ημάς Ανατολής, αρνήθηκε να αποδεχθεί ότι καινοφανείς εξωγενείς παράγοντες (Βουλγαρία, σχισματική Βουλγαρική Εκκλησία, γλώσσα, τοπικές αντιδικίες, προσωπικές έριδες, κτηματικές μικροδιαφορές κ.α) μπορούσαν και ιδίως «έπρεπε», παρά Φύσιν, να διχάσουν αδελφά επί αιώνες χωριά, ενορίες, γειτονιές, ακόμη και οικογένειες σε δύο εχθρικά μεταξύ τους εθνικά στρατόπεδα, εφ’ όσον ανέκαθεν –όσο κρατούσε η ανθρώπινη μνήμη– όλοι ανεξαιρέτως οι Μακεδόνες, με την χαρίεσσα ποικιλομορφία της κάθε λαλιάς τους και φορεσιάς τους, ανήκαν αδιαίρετοι, ομοούσιοι και ισότιμοι στο Βασιλικόν Γένος των Ρωμαίων, στο Ρωμαίϊκο, ήσαν Ρωμιοί, Ρουμ κατά τους Οθωμανούς, όπως και οι άλλοι ποικιλόφωνοι αδελφοί τους βλαχόφωνοι, αρβανιτόφωνοι, τουρκόφωνοι και ελληνόφωνοι πιστοί εν Χριστώ τω Θεώ.

    Ορμέμφυτα αλλά εκπληκτικά, με τη ζωή του και με τον θάνατό του, ο Κώττας άσκησε την Υψηλή Στρατηγική της πατρώας του Αυτοκρατορίας στην κληρονομιά του Μεγάλου Αλεξάνδρου του Μακεδόνος: την καταλλαγή και την αλληλοπεριχώρηση των διαφορετικών επί το αυτό και το ουσιώδες, τον άνθρωπο. Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά που ξεχώρισε τον Κώττα από όλους τους άλλους Μακεδονομάχους πλην του Παύλου Μελά, τον ανέδειξε μοναδικό και τον κατέστησε εμβληματική μορφή του Ελληνισμού.

    Τον διακατείχε ακράδαντη πίστη και ακλόνητη αυτοπεποίθηση διότι ένιωθε βαθειά τι πραγματικά εκπροσωπούσε και είχε χρέος να υπερασπισθεί. Γι’ αυτό, το 1898, λίγους μόλις μήνες μετά την συντριπτική ήττα του ελληνικού στρατού και την ταπείνωση της Ελλάδος, επαναστάτησε ολομόναχος εναντίον της κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορία, προκήρυξε αγέρωχος την ελευθερία στη Μακεδονία και επί έξη ολόκληρα χρόνια, μέχρι το τέλος του, διατήρησε απρόσβλητη την ευρύχωρη επικράτειά του στα Κορέστειακαι στις μαγευτικές Πρέσπες, όπως εκεί ακριβώς είχαν πράξει και οι πατέρες του το 1878 όταν ο ίδιος, γεννημένος εδώ στη Ρούλιατου 1863, ήταν έφηβος ήδη 15 χρονών.

    Είναι τόσο σπουδαίος ώστε ο εθναπόστολος ΄Ιων Δραγούμης, Γραμματέας στο Γ. Προξενείο της Ελλάδος στο Μοναστήρι το 1902-1903, τον αναφέρει εκατό ακριβώς φορές, σε εκατό διαφορετικές ημερομηνίες στο Ημερολόγιό του, στις εκθέσεις του προς το υπουργείο των Εξωτερικών και στις επιστολές του προς τον Παύλο Μελά σύζυγο της Ναταλίας Στ. Δραγούμη, αδελφής του ΄Ιωνος.

    Το καλοκαίρι του 1903 πήρε μέρος πρώτος στην εξέγερση του Ηλιντεν επειδή ουδέποτε ξεχώρισε τους σλαβόφωνους Μακεδόνες. Τους υπερασπίζονταν όλους μαζί εξ αδιαιρέτου διότι δεν χωρούσε ο νους του ποτέ ότι ένα ζωντανό σώμα μπορεί να εξακολουθήσει να ζει όταν διαμελισθεί. Γι’ αυτό, κατά την προετοιμασία της εξεγέρσεως την Άνοιξη 1903, στην Αθήνα διαδίδεται ότι διέσωσε στις Πρέσπες τον κομιτατζή ΄Αρσωφ από τους Τούρκους. Στις 12 Απριλίου 1903 ο Παύλος Μελάς γράφει στον ΄Ιωνα Δραγούμη στο Μοναστήρι:

    «Ειπέ Καραβαγγέλην ότι εδώ εμάθαμεν ότι ο Βούλγαρος ΄Αρσωφ περικυκλωθείς εις Πρέσπαν υπό Τούρκων εζήτησε την βοήθειαν του Κώτε όστις έσπευσε και τον εγλύτωσε χτυπήσας τους Τούρκους. Είναι αληθές;».

Ο ΄Ιων Δραγούμης διαψεύδει. Στις 21 Απριλίου 1903 γράφει στον Παύλο Μελά:

    «Τα περί ΄Αρσωφ και Κώτε είναι ψέματα αλλά θα γράψω του Καστορίας να προσέχη τον Κώτε».

    Οι καχυποψίες συνοδεύουν τον Κώττα έως και τον μαρτυρικό θάνατό του στην κρεμάλα για την Ελλάδα διότι ο πρωτομάχος της Μακεδονίας είχε ενιαία αντίληψη του μακεδονικού ελληνισμού και κεντρικός σκοπός του ήταν ο ενιαίος αγώνας με μοναδικό εχθρό τον Οθωμανό. Όταν, όμως, οι σύντροφοί του κομιτατζήδες ξεχώρισαν και σφαγίασαν Μακεδόνες, ο Κώττας εστράφη αδίστακτα εναντίον τους και, γλυτώνοντας πολλές δόλιες ενέδρες τους και μπαμπεσιές τους, τους τιμώρησε αμείλικτα όπως ακριβώς εξόντωνε ενωρίτερα τους Τουρκαλβανούς καταπιεστές φοροεισπράκτορες και τους σφετεριστές μπέηδες. Παρά την ισχύ του, ήταν αφιλοχρήματος. Ο ΄Ιων Δραγούμης σημειώνει στο Ημερολόγιό του:

«25 Φεβρουαρίου 1903. Ο Κώτες έλαβεν οπίσω τα χρήματα παρά των ληστευσάντων τον Τζώτζην και τα απέδωκεν εις αυτόν».

    (Ο Δημητράκης Ν. Τζώτζης, από το Πισοδέρι στην επικράτεια του Κώττα, είναι εκ μητρός προπάππος μου. Στο Μοναστήρι διατηρούσε κεντρικό χάνι όπου απέκρουσε δολοφονική επίθεση Βουλγάρων εκτελεστών γιατί το χάνι του ήταν κόμβος του Μακεδονικού Αγώνα).

    Όταν σημειώνεται η εξέγερση του ΄Ηλιντεν, όλο το καλοκαίρι του 1903 οι Οθωμανοί, τακτικός στρατός με βαρύ οπλισμό και άτακτοι μπασιμπουζούκοι, σαρώνουν την Άνω Μακεδονία, πυρπολούν δεκάδες χωριά, εκτελούν στα τυφλά γυναίκες, γέροντες και παιδιά, καίνε στα χωράφια τη σοδειά. Απέναντί τους βρίσκουν τον Κώττα, που κρατάει ελεύθερη την ορεινή επικράτειά του και προσφέρει καταφυγή σε όποιον πρόλαβε να σωθεί.

    Ο ευφυής πρωτομάχος <u>έχει αντιληφθεί την πλεκτάνη του ΄Ηλιντεν και έχει ιδεί κατά πρόσωπο τους διοργανωτές Βουλγάρους αξιωματικούς. Τον Ιανουάριο 1904, οπότε ο βαρύς μακεδονικός χειμώνας φυλάγει την επικράτειά του, ο Κώττας κατέρχεται ανήσυχος στην Αθήνα μόλις έχει κατασιγάσει κάπως η θύελλα. Ήδη οι δυό μεγαλύτεροι γιοί του σπουδάζουν την πρωτεύουσα υπότροφοι της Πατρίδας, ενώ ο ίδιος δεν μιλάει καν τα ελληνικά. Απλώς τα καταλαβαίνει και προφέρει αδέξια μερικές ελληνικές λέξεις με τη βαρειά μακεδονική προφορά μας. Ο Δημήτρης θα γίνει δικηγόρος, ο Σωτήρης αξιωματικός μέχρι τον βαθμό του αντιστρατήγου αλλά ο πατέρας τους δεν θα προλάβει να τους ξαναδεί. Εκεί, όμως, βλέπει σπουδαίους ανθρώπους: τον Διάδοχο Κωνσταντίνο στα Ανάκτορα, τον Πρόεδρο του Μακεδονικού Κομιτάτου Καλαποθάκη, τον Μακεδόνα άρχοντα Στέφανο Δραγούμη και τον γαμβρό αυτού Παύλο Μελά στην Κηφισιά. Δεν σαστίζει ούτε ξιπάζεται. Επιστρέφει και συνεχίζει.

    Τον Μάρτιο 1904 φθάνουν προς αναγνώριση στη Μακεδονία, με ψευδώνυμα, οι αξιωματικοί Παύλος Μελάς, Γεώργιος Κολοκοτρώνης εγγονός του θρυλικού Γέρου του Μοριά, Αλέξανδρος Κοντούλης και Αναστάσιος Παπούλας. Οι δύο τελευταίοι θα φθάσουν αντιστράτηγοι. Ο Παπούλας θα είναι ο νικηφόρος Αρχιστράτηγος της Στρατιάς Μικράς Ασίας αλλά θα εκτελεσθεί το 1935από τον ελληνικό στρατό κατηγορούμενος για το βενιζελικό κίνημα του στρατηγού Νικολάου Πλαστήρα!

    Τους τέσσερις Έλληνες αξιωματικούς υποδέχεται στα ελληνικά σύνορα ο Κώττας με επτά ένοπλα παλληκάρια του, τους οδηγεί στην Μακεδονία και τους φρουρεί άγρυπνος σ’ όλη την μακρά περιοδεία τους. Θα συνεχίσει να τους φρουρεί και να τους οδηγεί και κατά την επιστροφή τους στην Ελλάδα. Σε μακροσκελή αναφορά τους προς τον υπουργό Στρατιωτικών οι τρεις τελευταίοι γράφουν από το Βογατσικό στις 16 Απριλίου 1904:

    «Εισήλθομεν εις το Μακεδονικόν έδαφος, δια του μεθοριακού σταθμού Κριτσοτάδων, την νύκτα της 7ης-8ης του παρελθόντος μηνός. Κατά την εισβολήν μας ταύτην συνοδευόμεθα εξ επτά οπλοφόρων υπό τον οπλαρχηγόν Κωνσταντίνον Χρήστου Καπετάν Κώτα. Τα χωρία είναι παντελώς αφωσιωμένα εις τον Κώταν.  Εκ του συνόλου της περιοδείας ημών και της προσωπικής συναντήσεως μετά των προκρίτων των διαφόρων χωρίων απεκομίσαμεν αρίστας εντυπώσεις.

    Θεωρούμεν επιβεβλημένον να υποβάλωμεν τη Υμετέρα Εξοχότητι την γνώμην διεμορφώσαμεν περί του Κώτα μετά του οποίου επί μήνα περίπου είμεθα εις συνάφειαν και συνεργασίαν και ο οποίος σπουδαίως διηυκόλυνε το έργον της περιοδείας και της αποστολής ημών. Ο Κώτας, εξόχως ικανός εις το έργον του, επέτυχε να έχη αφωσιωμένα χωρία άτινα εις το νεύμα του είναι έτοιμα να κινηθώσιν κατά τας διαθέσεις του.   Κατά το έτος 1903, το λεγόμενον «έτος της επαναστάσεως», επολέμησε γενναίως κατά του τουρκικού στρατού μη διακρίνων ορθοδόξους και σχισματικούς, βλέπων δε μίαν Χριστιανικήν αδελφότητα και μίαν Μακεδονίαν. Είναι φανατικός και ενάρετος Χριστιανός. Μετά τα οικτρά αποτελέσματα των βουλγαρικών επιδρομών και τας κακούργους πράξεις, ο Κώτας μετερρύθμισε τας ιδέας του. Νυν εμφορείται εκ της ιδέας ότι όστις κατορθώνει επαναφοράν των σχισματικών εις την Ορθοδοξίαν πράττει πράξιν θεάρεστον. Από πολλού ήδη εργάζεται υπέρ των ιδεών ημών. Ετέθη εις πραγματικήν εθνικήν Ελληνικήν δράσιν, μετά παρρησίας δε ενώπιον ημών ωμίλησε προς τους εκ των χειλέων του κρεμωμένους θαυμαστάς του χωρικούς ότι η Ελληνική φυλή, εις ην ανήκομεν όλοι, είναι προωρισμένη να σώση την Μακεδονίαν».

    Στα χωριά οι Μακεδόνες υποδέχονται με συγκίνηση και αφοσίωση τον καπετάν Κώττα που τους συστήνει τους Έλληνες αξιωματικούς, συγκροτεί μικρές τοπικές συνελεύσεις προυχόντων, τους μιλάει στη ντοπιολαλιά τους θερμά για την Ελλάδα και τους ορκίζει. Με διερμηνέα τον Λάκη Πύρζα τους μιλούν και οι αξιωματικοί που εντυπωσιάζονται βαθειά. Στα Κορέστειαπροσέρχονται επίσης βλαχόφωνοι Μακεδόνες από το Πισοδέρι και στις Πρέσπες αρβανιτόφωνοι Μακεδόνες συμπληρώνοντας έτσι την Αλλόφωνη Ρωμιοσύνη.  Γίνονται ομιλίες στα ελληνικά σχολειά και οι κάτοικοι παρακολουθούν. Αν κι ένας μονάχα απ’ αυτούς δεν ένιωθε Έλληνας, δεν θα κατέδιδε στους Οθωμανούς ή στους Βούλγαρους τους Έλληνες αξιωματικούς;   Αρκούσε μονάχα μια φράση προφορικά και εμπιστευτικά. Αντίθετα, ο ενθουσιασμός ήταν παλλαϊκός και συγκινητικός. Εξ άλλου οι ίδιοι αξιωματικοί στην προαναφερομένη έκθεσή τους εκφράζουν τον θαυμασμό τους για το χωριό Ζέλοβο, που φυλάγει το πέρασμα προς ταΚορέστεια και τις Πρέσπες, και στην έκθεσή τους υπογραμμίζουν ότι το Ζέλοβο, σήμερα Ανταρτικό, είναι «άξιον ιδιαιτέρας μνείας δια την αντίδρασίν του κατά των βουλγαρικών επιδρομών και την εν γένει δράσιν του βουλγαρικού Κομιτάτου».

Λεπτομερέστερα, μέρα προς μέρα, καταγράφει τις προσωπικές εμπειρίες του από την μηνιαία περίπου συναναστροφή του με τον καπετάν Κώττα και τους Μακεδόνες στα γράμματά του προς την αγαπημένη του Νάτα ο Παύλος Μελάς που γράφει:

    «Γαβρέσι 16 Μαρτίου 1904

    Εις την κορυφήν του όρους είναι το Σίστεβον. Εδώ κατοικεί μία νέα χήρα η οποία έχει επτά παιδιά. Ο άνδρας της, Ιω. Παπαναστασίου, ήτο εις το σώμα του Κώτα. Μίαν ημέραν, όμως, τον συνέλαβε δια δόλου ο Τσακαλάρωφ και τον εφόνευσεν. Ο Κώτας ηθέλησε να περάση χθες από εκεί δια να την ιδή και να της δώση κάτι εξ ιδίων δια το Πάσχα. Ο Κοντούλης του δίδει μίαν λίραν δια την προστατευομένην του. Έπρεπε να έβλεπες την χαράν και την ευγνωμοσύνην του Κώτα! Η καημένη η γυναίκα πέφτει κλαίουσα εις τας αγκάλας του Κώτα, ο οποίος κλαίει και αυτός μαζί της. Είναι απίστευτον εις αυτόν τον σιωπηλόν και φαινομενικώς ψυχρόν άνθρωπον τι ευαίσθητος καρδία κρύβεται.

    Η ώρα είναι 3 το πρωΐ όταν φθάνομεν έξω από το Γαβρέσι. Μας ανοίγει την αυλόθυραν μία νέα χωρική η οποία μας φωτίζει με δάδα. Εις τον εξώστην του χαγιατιού προβάλλουν λογιών-λογιών τρομαγμένα γυναικόπαιδα, γέροντες, γριές, νέες και νέοι, καμμιά δεκαπενταριά. Μόλις αναγνωρίζουν τον Κώταν αμέσως γέλια και χαρά διαδέχονται την ανησυχίαν. Είναι απερίγραπτος η ευτυχία που προκαλεί η παρουσία και η επάνοδος του Κώτα. Τον λατρεύουν όλα αυτά τα χωριά.

     Είμεθα ενθουσιασμένοι με τον Κώταν και ο Κώτας μαζί μας. Ο άνθρωπος αυτός δεν είναι κοινός. Δεν τον κρίνω μόνον από τα κατορθώματά του, τα οποία είναι θετικά και πραγματικά, αλλά τον κρίνω από την ευγένειαν της ψυχής του που πολλάκις έως τώρα είχα την ευκαιρίαν να εκτιμήσω.

    Το απόγευμα, περί τας 5 μ.μ., κατόπιν προσκλήσεως του Κώτα, συνεκεντρώθησαν εις το δωμάτιόν μας 12 προύχοντες. Εις αυτούς ωμίλησε ζωηρότατα, ευγλωττότατα και πειστικότατα ο Κώτας -μετέφραζεν ο Πύρζας. Όλοι οι προύχοντες ενθουσιάσθηκαν και συμφώνησαν με τον Κώταν».

    «Ζέλοβο 21 Μαρτίου 1904

    Ενώ εκοιμώμεθα, μας εξύπνησε χωρικός από την ΄Οστιμαν με την είδησιν ότι ανεφάνησαν 15 Τούρκοι στρατιώται. Είναι τόση η πεποίθησις του Κώτα και των άλλων εις τους Ζελοβίτας ώστε δεν ελάβομεν κανένα μέτρον, αν και δεν ήτο απίθανον ότι θα ήρχοντο».

    Ο Κώττας αγάπησε βαθειά τον Παύλο Μελά επειδή κι αυτός δεν ξεχώριζε τους Μακεδόνες, αλλά έκρινε απλώς παραπλανημένους τους σχισματικούς και δεν επέτρεπε να τους τιμωρήσει κανείς. Έκλαψε μάλιστα πικρά όταν οι δολοφόνοι του παπά του Στρεμπένου, συγχωριανοί του πατέρας και γιός, επεχείρησαν να αποδράσουν και άριστοι Κρητικοί σκοπευτές του αναρτικού σώματός του τους πυροβόλησαν αστραπιαία και τους σκότωσαν. «Έκλαυσα πικρά. Ποιός είμαι εγώ δια να σκοτώνω; Εγώ ήλθα δια να ενώσω», έγραψε στη Νάτα.

    Οι δύο αυτοί πρωτοκαπετάνιοι και εθνομάρτυρες, τόσο πολύ διαφορετικοί και συνάμα τόσο όμοιοι, είχαν πλήρη την αίσθηση ότι το διεκδικούμενο έπαθλο στη Μακεδονία και το Ιερόν Σφάγιον του Αγώνα ήσαν οι σλαβόφωνοι Έλληνες Μακεδόνες. Άλλωστε, είναι ηλίου φαεινότερον ότι μέσα στην ίδια οικογένεια, που συχνά διχάζονταν, είναι αδύνατον να υπάρχουν δύο εθνότητες -ο ένας αδελφός Βούλγαρος και ο άλλος Έλληνας. Κώττας και Μελάς θυσιάσθηκαν πρόθυμα και οι δυό, την ίδια χρονιά, για να υπερασπισθούν όλους τους Μακεδόνες γιατί ήσαν αδέρφια τους.

    Τον Ιούλιο 1904, προδομένος από συντρόφους του ο καπετάν Κώττας συλλαμβάνεται με μπαμπεσιά από τους Οθωμανούς μέσα στο απόρθητο σπίτι του στη Ρούλια και μεταφέρεται σιδηροδέσμιος στο Μοναστήρι.  Ζει εγκάθειρκτος αλλά ήρεμος 14 μήνες στη φυλακή. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1905 οδηγείται σιδηροδέσμιος στην αγχόνη. Είναι απίστευτα χειροδύναμος και στον δρόμο σπάει τα δεσμά του, δραπετεύει αλλά, πριν προλάβει να χαθεί μέσα στα σοκάκια και στο πλήθος, συλλαμβάνεται και όρθιος κατευθύνεται προς το μαρτύριο.  Απαγχονίζεται στην μεγάλη πλατεία του Ατ Παζάρ όπου πουλιόνταν τα ωραιότερα άτια. Την τελευταία πνοή του την αφιέρωσε στην Πατρίδα.

    –Να ζίβι Γκρτσία -έκραξε στη ντοπιολαλιά του. Κλώτσησε μόνος του το σκαμνί και έσβησε: « Ζήτω η Ελλάδα».

    Πράγματι η Ελλάδα ζει. Ο καπετάν Κώττας ζει<. Και η Μακεδονία τον ευγνωμονεί. Μας ευλόγησε σήμερα ο Θεός και σήμερα γύρω του εμείς εδώ οι δικοί του Μακεδόνες τον ευγνωμονούμε, τον τιμούμε και τον προσκυνούμε ταπεινοί. Εδώ σ’ αυτά τα ακροπύργιά του ορθώνεται το Γένος μας. Αυτά είναι τα δικά μας μέρη. Έτσι είμαστε εδώ εμείς οι Μακεδόνες. Σε πείσμα των καιρών και των μωρών στεκόμαστε ορθοί. Πάντα ταπεινοί. Σε ακολουθούμε, καπετάνιε!

Γιατί οι περισσότεροι Ελλαδίτες δεν γνωρίζουμε τι είναι τα Οκτωβριανά της Κύπρου; – Διαβάστε το ιστορικό της Εξέγερσης για την Ένωση

Γράφει ο Σάββας Μαστραππάς

1η Μαΐου 1925 η Αγγλία ανακήρυξε την Κύπρο αποικία του Αγγλικού στέμματος (το 1878 η οθωμανική αυτοκρατορία παραχώρησε την Κύπρο έναντι ενοικίου στην Αγγλία, μέχρι το 1925 η Κύπρος αποτελούσε τυπικά μέρος της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Με αφορμή λοιπόν την εξέλιξη αυτή ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κύριλλος και το εθνικό συμβούλιο επανέλαβαν προς την Μ. Βρετανία «ότι διαρκείς πόθος του Ελληνικού λαού της Κύπρου παραμένει η Ένωση με την Ελλάδα».Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΠΡΙΝ ΤΑ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΑ

          Τον Οκτώβριο του 1925 έγιναν εκλογές για την ανάδειξη των νέων αιρετών μελών του Νομοθετικού Συμβουλίου. Τότε εκλέχτηκε και ο δραστήριος και μαχητικός μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς, πο9υ διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη συνέχεια του ενωτικού αγώνα. Οι νεοεκλεγμένοι Έλληνες βουλευτές υπέβαλαν στο Βρετανό υπουργό αποικιών ενωτικό υπόμνημα, στο οποίο αυτός απάντησε, όπως κάθε φορά, αρνητικά. Την ίδια περίοδο (1926) ιδρύθηκε στη Λεμεσό, όπου υπήρχαν συγκεντρωμένοι περισσότεροι βιομηχανικοί εργάτες, το Κομουνιστικό Κόμμα της Κύπρου (ΚΚΚ). Σύντομα οι αγγλικές αρχές στράφηκαν εναντίον του

       Το 1928 συμπληρώθηκαν 50 χρόνια βρετανικής παρουσίας στην Κύπρο. Ο κυβερνήτης Ρόναλντ Στορς θέλησε να οργανώσει πανηγυρικές εκδηλώσεις για να γιορταστεί το γεγονός. Αυτό όμως έδωσε μια ευκαιρία στον κυπριακό λαό να δείξει τα αισθήματα που έτρεφε για τον κυρίαρχο. Οι Κύπριοι απείχαν ολοκληρωτικά και επιδεικτικά από τον εορτασμό, για τον οποίο έδειξαν απόλυτη αδιαφορία.

      Το 1929 κέρδισε τις εκλογές και σχημάτισε κυβέρνηση στην Αγγλία το εργατικό κόμμα με πρωθυπουργό το Μακ Ντόναλντ. Το γεγονός δημιούργησε στην Κύπρο κάποιες ελπίδες για ευνοϊκότερη αντιμετώπιση του ενωτικού αιτήματος και μια ακόμη κυπριακή αντιπροσωπία, με επικεφαλή το μητροπολίτη Κιτίου Νικόδημο, έφτασε στο Λονδίνο το Σεπτέμβριο του 1929, για να παρουσιάσει το θέμα στα αρμόδια όργανα της βρετανικής κυβέρνησης. Η πρεσβεία είχε συνάντηση με τον υπουργό Αποικιών λόρδο Πάσφιλντ, στον οποίο ανέπτυξε και προφορικά τα αιτήματά της. Η απάντηση του Βρετανού υπουργού ήταν για μια ακόμη φορά απορριπτική: «Η απάντησή μου στο αίτημα αυτό», είπε, «δεν μπορεί παρά να είναι η ίδια με εκείνη την οποία οι προηγούμενοι υπουργοί Αποικιών έχουν δώσει σε παρόμοια κατά το παρελθόν αιτήματα». Και πρόσθεσε ότι «το θέμα αυτό έχει κλείσει οριστικά».

        Ακολούθησε η επιβολή ενός νέου εκπαιδευτικού νόμου το Δεκέμβριο του 1929, σύμφωνα με τον οποίο οι δάσκαλοι θα διορίζονταν από τον κυβερνήτη και θα ήταν στην ουσία κυβερνητικοί υπάλληλοι. Έτσι ο κυβερνήτης θα μπορούσε να επιλέξει αυτούς που ήθελε και να απομακρύνει όσους ήταν φορείς της ενωτικής ιδέας.

        Όλα αυτά δημιούργησαν έντονη δυσφορία και προκάλεσαν τις ζωηρές αντιδράσεις των Κυπρίων, που κινητοποιήθηκαν με μεγάλα συλλαλητήρια και ψηφίσματα διαμαρτυρίας. Ακόμη προχώρησαν σε οργανωτικές διαδικασίες, για την καλύτερη διεξαγωγή του αγώνα.

      Ιδρύθηκαν τότε η «Εθνική Οργάνωσις Κύπρου» (ΕΟΚ) και η «Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις Κύπρου» (ΕΡΕΚ) που διακήρυξαν ως μοναδικό τους στόχο τον συντονισμό του αγώνα για την «Εθνική αποκατάσταση της Κύπρου δια της ενώσεως αυτής μετά της μητρός Ελλάδος».

      Επιπρόσθετη ενόχληση για τους Βρετανούς ήταν η υπερδραστηριότητα του νέου προξενείου της Ελλάδας (από το 1930) Αλέξη Κύρου, γόνου της γνωστής Κυπριακής αθηναϊκής δημοσιογραφικής οικογένειας (ο πατέρας του ήταν ο ιδρυτής – εκδότης της εφημερίδας ΕΣΤΙΑ).

       Ο Κύρου παρακούοντας στην ουσία την γραμμή που είχε από το Ελληνικό ΥΠΕΞ συντάχθηκε έμπρακτα με την Κυπριακή ενωτική παράταξη στην γραμμή «Ένωση και μόνον Ένωση».

Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΨΙΜΟ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ ΚΥΒΕΡΝΕΙΟ

       Η τεταμένη κατάσταση που υπήρχε εκείνη την περίοδο στην Κύπρο φορτίστηκε ακόμη περισσότερο το φθινόπωρο του 1931 από την αυθαίρετη και παρά την αρνητική απόφαση του Νομοθετικού Συμβουλίου για επιβολή νέας δασμολογικής επιβάρυνσης με εκτελεστικό διάταγμα του κυβερνήτη Στορς. Στις 17 Οκτωβρίου 1931 ο μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς παραιτήθηκε από βουλευτής του Νομοθετικού Συμβουλίου και κήρυξε ανένδοτο πολιτικό αγώνα υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα.

       Το ζήτημα πήρε διαστάσεις μετά τον συναρπαστικό λόγο του στη Λεμεσό στις 20 Οκτωβρίου: «Εν ονόματι του Θεού και του λαού κηρύττω την ένωσιν μετά της μητρός Ελλάδος και την ανυπακοήν και την ανυποταξίαν εις τους ανόμους νόμους του ανηθίκου, φαύλου και εποδεινίστου καθεστώτος, όπερ καλείται Αγγλικόν καθεστώς».

       Μία περιγραφή των δραματικών γεγονότων εκείνης της ημέρας κάνει και ο Γρηγόριος Δαφνής στο βιβλίο του «Η Ελλάδα μεταξύ δύο πολέμων», τόμ. Β΄.

        «Αι προκηρύξεις του μητροπολίτου Κιτίου και της ΕΡΕΚ, ως και αι παραιτήσεις των βουλευτών, απετέλεσαν το έναυσμα της εξεγέρσεως. Το απόγευμα της 21Οκτωβρίου 1931 συγκροτούνται ογκώδη  συλλαλητήρια εις όλας τας πόλεις της Κύπρου. Περισσότερα των 10.000 ατόμων μετέσχουν εις το συλλαλητήριον που συνεκροτήθη εις την πρωτεύουσαν της νήσου, την Λευκωσίαν. Οι συγκεντρωθέντες, αφού εζήτησαν από τον Αρχιεπίσκοπον Κύπρου Κύριλλον να ευλογήση την ελληνικήν σημαίαν και αφού ωρκίσθησαν ότι θα μείνουν πιστοί και ακλόνητοι εις τον αγώνα υπέρ της ενώσεως, κατηυθύνθησαν προς το κυβερνείον διά να διαδηλώσουν τον πόθον της ενώσεως προς τον κυβερνήτην, ο οποίος την επομένην επρόκειτο να αναχωρήση διά Λονδίνον.

          »Ο σερ Ρόναλντ Στορς διεμήνυσεν ότι “εάν το πλήθος απεσύρετο εις σεβαστήν απόστασιν, θα εδέχετο έναν ή δύο από τους αρχηγούς του”. Η απάντησις αυτή δεν ικανοποίησε το πλήθος. Όταν δε ηκούσθη μία φωνή: “Να κατεβάσουμε την αγγλική σημαίαν και να υψώσουμε την ελληνικήν”, πολλοί τρέχουν προς την γωνίαν του κυβερνείου, καταβιβάζουν την αγγλικήν σημαίαν και υψώνουν την ελληνικήν. Αμέσως μετά ταύτα, η αξίωσις των διαδηλωτών όπως εμφανισθή ο κυβερνήτης, διετυπώθη κατά τρόπον οξύτερον. Ούτος ηρνήθη και πάλιν. Η άρνησις του Στορς προεκάλεσε την αγανάκτησιν των διαδηλωτών, οι οποίοι ήρχισαν να ρίπτουν κατά του κυβερνείου πέτρας και ξύλα αναμμένα, προερχόμενα από εν τω μεταξύ, πυρποληθέν αστυνομικόν αυτοκίνητον.

      »Η κατάστασις κατέστη κρίσιμος. Ο Στορς συγκεντρώνει δυνάμεις δια να προβή εις την βιαίαν διάλυσιν των διαδηλωτών, οι οποίοι περί την 9μ.μ. προβαίνουν εις νέαν επίθεσιν κατά του κυβερνείου, επιμένοντες πάντοτε εις την αξίωσίν των να εμφανισθή ενώπιόν των ο κυβερνήτης. Ο διοικητής της Λευκωσίας Χαρτ Νταίιβις προσεπάθησε να κατευνάση τους διαδηλωτάς. Κατέστη αδύνατον. Κατόπιν τούτου απεφασίσθη η διά της βίας διάλυσίς των. Προηγουμένως ανεγνώσθη ο νόμος “περί στάσεως” και εκλήθη το πλήθος να διαλυθή. Οι διαδηλωταί, αντί να διαλυθούν επετέθησαν κατά των αστυνομικών. Ο επί κεφαλής της αστυνομικής δυνάμεως, Τούρκος το γένος, έδωσε την εντολήν να πυροβολήσουν. Ο Νταίιβις είχε δώσει διαταγήν να ρίψη ο κάθε αστυνομικός μίαν σφαίραν εις τους πόδας των διαδηλωτών. Οι αστυνομικοί έρριψαν 2-3 σφαίρας έκαστος και αμέσως έπειτα προέβησαν εις έφοδον κατά του πλήθους, που ήρχισε να διασκορπίζεται. Εις νεκρός, ο 17χρονος Ονούφριος Κληρίδης, και 15 τραυματίαι ήσαν τα θύματα μεταξύ των Ελλήνων. Μερικοί αστυνομικοί είχαν τραυματισθή κατά τας επιθέσεις των διαδηλωτών εναντίον του κυβερνείου.

        »Ο σερ Ρόναλντ Στορς, που είχε παραμείνει εντός του κυβερνείου ενώ τούτο εφλέγετο, ανεχώρησεν εξ αυτού μόλις το πλήθος διελύθη…».

        Η αναταραχή επεκτάθηκε σ’ όλο το νησί και σημειώθηκαν σοβαρά επεισόδια στις μεγάλες πόλεις, όπως στη Λεμεσό, όπου πυρπολήθηκε το κτίριο της διοίκησης, καθώς και στα περισσότερα χωριά. Ο κυβερνήτης Στορς κάλεσε αμέσως ενισχύσεις και κατέστειλε την εξέγερση με τη βοήθεια αγγλικών στρατιωτικών δυνάμεων που έφτασαν επειγόντως από την Αίγυπτο με μεταγωγικά αεροπλάνα. Κατόρθωσε έτσι, μέσα σε λίγες μέρες, να αποκτήσει και πάλι τον έλεγχο του νησιού.

ΤΑ ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

         Αμέσως μετά την καταστολή της εξέγερσης διαλύθηκαν τα πολιτικά κόμματα και οι οργανώσεις το δε κομμουνιστικό κόμμα που έλαβε μέρος και αυτό στην εξέγερση τέθηκε εκτός νόμου.

        Με το διάταγμα περί «εκτάκτων μέτρων» ανεστάλη η ισχύς του συντάγματος και η λειτουργία του Νομοθετικού Συμβουλίου, ενώ η νομοθετική εξουσία μεταβιβάστηκε στον κυβερνήτη. Ένα από τα πρώτα νομοθετήματα αφορούσε τους μουχτάρηδες (Κοινοτάρχες): στο εξής δεν θα εκλέγονταν, αλλά θα διορίζονταν από τον κυβερνήτη. Ένας άλλος νόμος απαγόρευε την ύψωση της Ελληνικής σημαίας και της ανάκρουσης τους Ελληνικού εθνικού ύμνου  καθώς και η ανάρτηση εικόνων των ηρώων της επανάστασης του 1821 επί ποινή προστίμου 50 στερλινών ή φυλάκισης έως δώδεκα μηνών. Ο τρίτος νόμος απαγόρευε τις κωδωνοκρουσίες πέραν των ωρών που είχε εγκρίνει ο περιφερειακός διοικητής. Στις 21 Δεκεμβρίου ακολούθησε ο «Νόμος περί αποκατάστασης των ζημιών» , ο οποίος επιβάρυνε όλους τους Κυπρίους εκτός των δημοσίων υπαλλήλων με την καταβολή ποσού 34.315 στερλινών συνολικά.

Συνελήφθησαν 4000 άτομα και συνολικά δικάστηκαν 3.359, εκ των οποίων 2.606 καταδικάστηκαν. Οι περισσότεροι (περίπου 2.000) καταδικάστηκαν σε χρηματικές ποινές μεταξύ 2 και 10 στερλινών και ποινές φυλάκισης από έξι έως δεκαοκτώ μήνες.

          Ο πρώτος που ένιωσε τις συνέπειες της οργής του Στόρς και της Βρετανικής κυβέρνησης ήταν ο Έλληνας πρόξενος Αλέξης Κύρου.     Το Βρετανικό ΥΠΕΞ ειδοποίησε τον επιτετραμμένο της Ελλάδας στο Λονδίνο Δημήτριος Κακλαμάνο ότι ο Κύρου είναι Personai non grata (ανεπιθύμητο πρόσωπο) και ότι του είχε αφαιρεθεί το exequatur (η αναγνώριση της διπλωματικής του ιδιότητας).

       Όσο για τους ηγέτες της εξέγερσης όλοι κατ’ αρχήν εξορίσθηκαν στο Λονδίνο.      Οι ιεράρχες Κιτίου Νικόδημος και Κυρηνείας Μακάριος ο π. Διονύσιος Κυκκιώτης και οι Θεοφάνης Τσαγγαρίδης, Σάββας Λοϊζίδης, Θεοφάνης Θεοδότου, Γεώργιος Χατζηπαύλου, Θεόδωρος Κολοκασίδης και ο εκ των ηγετών του Κ.Κ.Κ. Κώστας Σκελέας.

         Την τραγικότερη κατάληξη από όλους τους εξόριστους είχε ο Γ.Γ. του Κ.Κ. Κύπρου, Χαράλαμπος Βατυλιώτης ο οποίος αμέσως μετά την άφιξή του στη Βρετανία, ήρθε σε  επαφή με το Βρετανικό Κ.Κ. και με τη βοήθεια των συντρόφων του κατάφερε να εξαφανισθεί στο Λονδίνο και τον Ιανουάριο του 1932 να διαφύγει στη Σοβιετική Ένωση. Εκεί ο Μπέλα Κούν υψηλόβαθμο στέλεχος της Κομιντέρν, τον ανέκρινε σχετικά με τις δραστηριότητές του στην Κύπρο και για το ρόλο του κατά τη διάρκεια των ταραχών «λόγω δε της συνεργασίας του με τους ιμπεριαλιστές» καθαιρέθηκε από Γενικός Γραμματέας του ΚΚΚ. Στην συνέχεια τον εκτόπισαν και πέθανε από τύφο στα τέλη του 1933.

ΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

          Όταν οι ειδήσεις για τα γεγονότα της Κύπρου έφτασαν στην Αθήνα, προκάλεσαν μεγάλη συγκίνηση και εκδηλώσεις αλληλεγγύης προς τον Κυπριακό λαό. Αμέσως σχηματίστηκε μια επιτροπή στήριξης του κυπριακού αγώνα με επικεφαλής το ναύαρχο Π. Κουντουριώτη και μέλη προσωπικότητες από τον πολιτικό και επιστημονικό κόσμο, μεταξύ των οποίων ήταν ο Κωστής Παλαμάς, Ιωάννης Μεταξάς, Αλέξανδρος Κοριζής, Ιωάννης Ράλλης, Νικόλαος Ραγκαβής, Ιωάννης Θεοτόκης, Αλέξανδρος Ζαΐμης κ.ά..

          Ο Έλληνας Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος δυσαρεστήθηκε πολύ από την τροπή που πήραν τα πράγματα στην μεγαλόνησο. Ήλπιζε ότι κάποτε η Μεγάλη Βρετανία θα παραχωρούσε την Κύπρο στην Ελλάδα έως τότε όμως οι Κύπριοι δεν θα έπρεπε να διαταράσσουν τις καλές σχέσεις Βρετανίας – Ελλάδας. Προτεραιότητα γι’ αυτόν είχε η συμφιλίωση με την Τουρκία, η οποία χωρίς τη μεσολάβηση της Μεγάλης Βρετανίας δεν θα ήταν εφικτή.

        Στις 18 Νοεμβρίου ο Βενιζέλος διαπίστωσε ενώπιον του ελληνικού Κοινοβουλίου ότι: «Ανεξάρτητα από την απήχηση που έχουν οι πόθοι των κατοίκων αυτών των νησιών [ο Βενιζέλος συμπεριελάμβανε και τα Δωδεκάνησα] στην ψυχή των Ελλήνων, είναι αδύνατον το ελληνικό κράτος να κάνει κάτι για την πραγματοποίησή τους ή να επιτρέψει τη χρησιμοποίηση ελληνικού εδάφους για τη συστηματική οργάνωση ενεργειών εις βάρος της ειρήνης αυτών των νησιών. Αποφασιστικής σημασίας συμφέροντα της Ελλάδας καθιστούν απαραίτητη την αδιατάρακτη φιλία με τη Μεγάλη Βρετανία. […] Έχουμε πράγματι το δικαίωμα να απαιτήσουμε από τους κατοίκους αυτών των νησιών να μην είναι τόσο εγωιστές».

         Έτσι γράφτηκε ο προσωρινός επίλογος της έναρξης μιας πιο διεκδικητικής φάσης του ενωτικού κινήματος της Κύπρου, η οποία θα γιγαντωθεί τις επόμενες δεκαετίες και θα έχει ως αποκορύφωμά του τον ηρωικό αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. των ετών 1955-59.

Επειδή το “Μακεδονικό” είναι ξανά στην επικαιρότητα, σας προτρέπω να ακούσετε με προσοχή τα ΠΟΛΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ που λέει ο συνονόματος, καλή ακρόαση:

Για τον Θεόφιλο Γεωργιάδη λόγια του 1994
http://infognomonpolitics.blogspot.gr/2018/03/1994.html

Ο Ρήγας και το Μακεδονικό
http://infognomonpolitics.blogspot.com/2018/07/blog-post_75.html

http://infognomonpolitics.blogspot.com/2018/07/blog-post_385.html

Συγκλονιστικό άρθρο, πάει γάντι στους σύγχρονους δωσίλογους προδότες της Μακεδονίας – Ιωάννης Βελισσαρίου: Χτυπάτε τους με τις πέτρες, ωρέ!

Να απαντήσουν οι δωσίλογοι, οι προδότες όχι στα όργανά τους, τα κομματικά, αλλά στις ιερές σκιές των ηρώων  των Βαλκανικών Πολέμων. Με τις πέτρες πολεμούσαν οι αετοί μας, για να διώξουν τους προγόνους των σκοπιανών, τους κομιτατζήδες. Με τις πέτρες…Θα βγουν από τα μνήματα και θα θρηνούν για την κατάντια μας…

Το παρόν άρθρο είναι αφιερωμένο σ’ έναν άγνωστο ήρωα. Σ’ έναν από αυτούς τους χιλιάδες, που όταν το καλέσει η στιγμή, φανερώνουν την ξεχωριστή ψυχική τους αρματωσιά. Σπαρμένη η ηρωοτόκος ελληνική γη με τα κόκκαλα τα ιερά τέτοιων ανθρώπων. Τέτοιοι αντρειωμένοι, που ο θάνατός τους θάνατος δεν λογιέται, ανάγκασαν τον ποιητή να πει πως όταν θέλουμε να καυχηθούμε, τέτοιους βγάζει το έθνος μας θα λέμε. Για τον ταγματάρχη Ιωάννη Βελισσαρίου ο λόγος, που η προτομή του κοσμεί και τον λόφο της ένδοξης μάχης του Κιλκίς.
Γόνος πλούσιας οικογένειας, γεννιέται το 1861 στην Κύμη της Ευβοίας. Μεγαλώνει σε μια εποχή που η Ελλάδα, εξαρτημένη, ανάπηρη και υποτελής στους ξένους, προσπαθεί να απλωθεί, να μεγαλώσει τα αξιοθρήνητα σύνορά της, τα εδαφικά ψυχία που της παραχώρησαν οι κακουργηματικές Μεγάλες Δυνάμεις.

Πνίγεται όμως ο αγωνιστικός δυναμισμός του λαού, εξαιτίας των ξενοχειροτονημένων μοναρχιών και των διεφθαρμένων κυβερνήσεων. Είναι η εποχή που σαβανώνει την πατρίδα το δόγμα «της μικράς, εντίμου» και αξιολύπητης Ελλάδος, το οποίο, μετά την περίοδο 100 ετών, επαναλαμβάνεται γιατί και τώρα μας κυβερνούν τα απολειφάδια του παλαιοκομματισμού και της υποτέλειας. Ο 19ος αιώνας κλείνει με την συμφορά του ψευτοπολέμου του 1897. Από τους ελάχιστους που διακρίνονται στον ατιμωτικό αυτό πόλεμο είναι ο υπολοχαγός, τότε, Βελισσαρίου,που κρατάει την θέση του στα στενά της Μελούνας, όταν ολόκληρη η 2η ταξιαρχία εγκαταλείπει πανικόβλητη το πεδίο της μάχης
Η συμφορά του ’97 αφυπνίζει όμως την χώρα. Οι Έλληνες αντιλαμβάνονται πως «καλύτερα να τρέχωσι τον κόσμον με εξαπλωμένην χείρα ψωμοζητούντες-παρά προστάτας να’χωμεν» (Κάλβος). Η πατρίδα πρέπει να ορθοποδήσει με τις δικές της κυρίως δυνάμεις. Έτσι ο στρατός και ο στόλος αναδιοργανώνονται, το θαύμα των Βαλκανικών Πολέμων αχνοφέγγει. Τον Οκτώβριο του 1912 αρχίζει η επική εξόρμηση του έθνους. Στο Σαραντάπορο μαθαίνουν όλη τη «βελισσαρική» ορμή. Χωρίς υποστήριξη πυροβολικού ορμά κατά των Τούρκων, γεγονός που αναγκάζει τον αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο να τον αποκαλέσει «τρελό» και να του αφαιρέσει για λίγο την διοίκηση του τάγματός του.
(Ο Κολοκοτρώνης έλεγε πως «ο κόσμος μας έλεγε τρελούς, όταν ξεκινήσαμε να κάμουμε την Επανάσταση».«Όλα τα είχα προβλέψει, τα είχα σκεφθεί, όλα εκτός από την τρέλα των Ελλήνων», έλεγε και ο Νικόλαος Ιβανώφ, αντιστράτηγος, διοικητής της 2ης Βουλγαρικής Στρατιάς, μετά την ήττα του στο Κιλκίς. Κάποιοι «τρελοί» μας απελευθέρωσαν και κάποιοι «γνωστικοί» Γραικύλοι κρατούν την Ελλάδα βυθισμένη στην ανυποληψία της «ελληνοτουρκικής φιλίας»).
Το άστρο του ήρωα, λάμπει στην μάχη του Μπιζανίου, τον Φεβρουάριο του 1913. Εκεί ακούστηκε για πρώτη φορά το θρυλικό σύνθημα του ελληνικού στρατού «αέρα», αντικαθιστώντας το στρατιωτικό παράγγελμα «εμπρός διά της λόγχης». (Επειδή οι οβίδες του τουρκικού πυροβολικού «έπιαναν αέρα», δεν έβρισκαν στόχο, οι εύζωνοι ειρωνεύονταν αυτό το γεγονός).
Εκεί στα Γιάννενα δύο ευζωνικά τάγματα, του Βελισσαρίου (9ο) και του Ιατρίδη, αναγκάζουν κυριολεκτικά τον Τούρκο διοικητή Εσσάτ πασά να παραδώσει την πόλη. Στο περιοδικό «ΤΟΤΕ», τεύχος 60ο διαβάζουμε: «Στις 3 το πρωί της 21ης Φεβρουαρίου του 1913, ο Βελισσαρίου οδήγησε ο ίδιος την επιτροπή του Εσσάτ στο Γενικό Στρατηγείο. Ο Κωνσταντίνος μόλις τον είδε απόρησε. Οργισμένος του λέει: «-τι θέλεις τέτοια ώρα εδώ; Πού άφησες το τάγμα σου»; Απαντά: «Να σας φέρω τα Γιάννενα». Κι ο Κωνσταντίνος του είπε ειρωνικά, νομίζοντας πως παραφρόνησε: «Με τις μαούνες της λίμνης;». «Όχι, με τα φτερά των ευζώνων μου», απαντά ο Βελισσαρίου. Ο διάδοχος βλέποντας την επιτροπή των Τούρκων, κατάλαβε τι είχε συμβεί. «Αλήθεια Βελισσαρίου θέλεις ράπισμα, αλλά θέλεις και φίλημα, αγαπημένε τρελέ», θα του πει συγκινημένος.
Λίγο πριν από τον Δεύτερο Βαλκανικό, θα συναντήσει ο Βελισσαρίου τον αιχμάλωτο Τούρκο φρούραρχο των Ιωαννίνων Βεχήπ μπέη σε μία έπαυλη στην Κηφισιά. «Μου έκαμε μεγάλη εντύπωση η γενναιότητά σας», είπε ο Τούρκος στρατηγός σε άψογα ελληνικά. «Θα μπορούσε όμως να είχατε φονευθεί ή και να αιχμαλωτιστεί με το παράτολμο εκείνο εγχείρημά σας, να εισχωρήσετε πίσω από τις γραμμές του τουρκικού στρατού».</b> Απαντά ο ανδρείος αξιωματικός: «Να φονευθώ ναι, αλλά να αιχμαλωτισθώ, αυτό δεν θα συνέβαινε ποτέ».

Στην μάχη του Κιλκίς πολεμούν πλάι πλάι οι μονάδες του συνταγματάρχη Ιωάννη Παπακυριαζή και του ταγματάρχη Ιωάννη Βελισσαρίου. Οι δύο άντρες είναι συγγενείς, «μπατζανάκια». Μεταξύ τους αμιλλώνται ποιος θα επιδείξει την μεγαλύτερη γενναιότητα.
Σημειώνει ο στρατηγός Πάγκαλος στα «απομνημονεύματα» του: «…Ήρξατο τότε σφοδρότατος καταιγισμός πυρός, κατά την διάρκεια του οποίου οι έξι λόχοι του Βελισσαρίου, προχωρούντες ταχέως έφθασαν εις απόστασιν εφόδου από της πρώτης γραμμής των βουλγαρικών ορυγμάτων. Και είδον το αλησμόνητο θέαμα της εφόδου των ευζωνικών λόχων του Βελισσαρίου, οι οποίοι υπό του διοικητού των, όρμησαν ακάθεκτοι και με βροντώδεις αλαλαγμούς επί της πρώτης οφρύος λόφου βουλγαρικών χαρακωμάτων…Ο αγών υπήρξεν μεγαλειώδης. Οι Βούλγαροι ανετράπησαν ή εξοντώθηκαν διά της λόγχης. Αυτό ήτο το μεγαλύτερον κατόρθωμα του Βελισσαρίου και με δικαίαν υπερηφάνειαν εφώναξεν εις τον λοχαγόν Ζήραν, άλλον γενναίον, ο οποίος υπηρετούσεν εις το σύνταγμα του Παπακυριαζή, του μπατζανάκη του Βελισσαρίου.
-Βρε Ζήρα, πού είναι ο διοικητής σου να δει; Σκοτώθηκε, απαντά ο Ζήρας. Είχε πέσει προ ολίγου μόλις, μαχόμενος με τον ίδιον απαράμιλλον τρόπον. Και τότε, το πρόσωπον του Βελισσαρίου εμαύρισε από το πένθος. Έβγαλε το πηλίκιόν του, έκαμε το σταυρό του και ετράβηξε μπροστά…».
Λίγες ημέρες αργότερα, στην μάχη της Άνω Τζουμαγιάς, στο ύψωμα 1378, σκοτώνεται, πολεμώντας μπροστά και ο Βελισσαρίου. Ήταν 13 Ιουλίου 1913. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος μόλις πληροφορήθηκε τον θάνατό του, αντί για συλλυπητήρια, τηλεγραφεί στην οικογένειά του:
«Χαιρετίζω τον Ήρωα των Ηρώων».

Ο Σπύρος Μελάς, στο βιβλίο του «οι πόλεμοι 1912 -13», περιγραφεί το τέλος του ήρωα (σελ. 511-512).
«Έτσι, αυτή την ιστορική μέρα, βρέθηκαν αντιμέτωποι και από τα δύο μέρη οι πιο διαλεχτοί άντρες, Βούλγαροι και Έλληνες. Οι άντρες της βασιλικής φρουράς του Φερδινάνδου, μεγαλόσωμοι όλοι και ψυχωμένοι, πολέμησαν με παλληκαριά και πείσμα. Κι απέναντι τους είχανε τους αθάνατους ευζώνους, τους ημίθεους του «πρώτου-τριακοστού όγδοου» συντάγματος. Ο αγώνας ήταν τόσο λυσσασμένος και συχνά σώμα με σώμα, ώστε πολλοί από τη μια μεριά και από την άλλη πέφτανε τρυπημένοι με τη λόγχη, αρκετοί Βούλγαροι σκοτώθηκαν με πέτρες στο κεφάλι… γιατί, κάποια στιγμή, τα πυρομαχικά λείψανε από τους ευζώνους και τότε ο Βελισσαρίου που ήτανε όπως πάντα στη γραμμή της φωτιάς τους φώναξε:
-Χτυπάτε τους με τις πέτρες, ωρέ! Κι αυτές σκοτώνουν. Αλλά μια οβίδα έσκασε κοντά τους, ένα μεγάλο θραύσμα τον βρήκε κατάστηθα και ο εθνικός ήρωας, ο πορθητής του Μπιζανίου, απόμεινε στον τόπο. Στην επική αυτή σύγκρουση έπεσε σε λίγο, και οταγματάρχης Κολοκοτρώνης, άξιο βλαστάρι της δοξασμένης γενιάς του Γέρου του Μοριά, κοντά σ’ αυτή χάθηκαν και ένα σωρό αξιωματικοί και άντρες του ηρωικού συντάγματος. Οι πλαγιές κι οι ρεματιές είχανε γεμίσει πτώματα Ελλήνων και Βουλγάρων ανακατωμένα…»

(Εκείνα τα χρόνια «οι άνθρωποι ζούσαν για ένα έπαινο και πέθαιναν για ένα τραγούδι»έλεγε ο Καρκαβίτσας. Ήταν φιλότιμοι. Ελπίζουμε, πως όταν ανθίσουνε και πάλι τούτοι οι τόποι, και ‘ρθούνε καινούργιοι άνθρωποι που θα συνοδεύσουν την περιρρέουσα βλακεία στην τελευταία της κατοικία, να ξαναμπούν αυτά τα κείμενα στην τυμπανιαίας, σήμερα, αποφοράς εκπαίδευση, για να ανασάνουμε κι εμείς και οι μαθητές μας).
Αυτά τα λίγα μνημόσυνα λόγια για έναν ήρωα, που θυσίασε την ζωή του, για να ελευθερώσει την Μακεδονίας μας, αυτήν που τώρα προδίδουν οι Νενέκοι.
Απλά λόγια για επίλογο, γιατί ο ηρωισμός δεν περιγράφεται με μεγαλοστομίες. Όπως απλά το είπε και ο εθνικός μας ποιητής: «Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά»…

Δημήτρης Νατσιός
δάσκαλος-Κιλκίς