ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Σεπτέμβριος 2005
Από τη στιγμή που τα περιβαλλοντικά προβλήματα άρχισαν να απασχολούν την κοινή γνώμη έγινε αντιληπτό ότι η αντιμετώπισή τους προϋποθέτει έγκυρη ενημέρωση και πληροφόρηση. Είναι προφανές ότι χωρίς επαρκή γνώση των δεδομένων και των παραμέτρων κάθε περιβαλλοντικού προβλήματος δεν είναι δυνατή η συζήτησή του και η αναζήτηση λύσεων που συμβάλλουν στην αειφορία και στη βιώσιμη ανάπτυξη. Όπως ήταν αναμενόμενο, η πραγματικότητα αυτή συνειδητοποιούνταν περισσότερο όσο τα προβλήματα προσελάμβαναν συγκρουσιακό χαρακτήρα.
Σε κάθε σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία η επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων πρέπει να στηρίζεται σε αξιόπιστη τεκμηρίωση, ελεύθερη ανταλλαγή επιχειρημάτων και προβολή των αντιπαρατιθεμένων απόψεων. Η σύνθεσή τους αποτελεί εγγύηση για την αποδοχή της καλύτερης λύσης με γνώμονα πάντοτε την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η επιστημονική πληροφόρηση και η ενεργητική συμμετοχή των πολιτών στο πλαίσιο δικαιοκρατικών διαδικασιών αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη διαμόρφωση και την εμπέδωση των πρακτικών που πρέπει να πρυτανεύουν στην προστασία του περιβάλλοντος.
Στη χώρα μας έχουν κατά καιρούς αναληφθεί αρκετές, και αξιόλογες, πρωτοβουλίες για την πληροφόρηση και τη συνειδητοποίηση των περιβαλλοντικών διακυβευμάτων. Οι πρωτοβουλίες αυτές συνέβαλαν ασφαλώς στην ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και στην ενεργοποίηση των πολιτών. Ιδιαίτερη είναι η σημασία της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης, οι οποίες όμως, παρά τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί, δεν φαίνεται να έχουν αποδώσει τους αναμενόμενους καρπούς. Κοινό τόπο αποτελεί το γεγονός ότι το έλλειμμα περιβαλλοντικής πληροφόρησης και συνειδητοποίησης εξακολουθεί να διατηρεί ακόμη ανησυχητικές διαστάσεις.
Γι’ αυτό ακριβώς είναι εξαιρετικά ευπρόσδεκτη η πρωτοβουλία του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας να συγκροτήσει ένα πλήρη φάκελο για την πληροφόρηση, την ευαισθητοποίηση και τη συνειδητοποίηση των πολιτών σχετικά με όλα τα μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα της εποχής μας. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα χρηστικό εργαλείο δουλειάς που επεξεργάστηκαν γνωστοί επιστήμονες από τα πανεπιστημιακά και τα ερευνητικά ιδρύματα της χώρας. Κεντρική ιδέα του εγχειρήματος είναι η σχέση του ανθρώπου και του περιβάλλοντος στον 21ο αιώνα.
Οι θεματικές που αποτελούν τα τεύχη του φακέλου αντιστοιχούν σε όλα τα μεγάλα και κρίσιμα περιβαλλοντικά προβλήματα, αποκαλύπτουν δε την εμβέλεια της πρωτοβουλίας. Η αναφορά τους είναι αποκαλυπτική: ατμόσφαιρα και κλίμα, ωκεανός-κλίμα, νερό, υγρότοποι, αλιεία, έδαφος, δάση, βιοποικιλότητα, ορυκτός πλούτος, αστικό περιβάλλον, ενέργεια, μεταφορές και περιβάλλον, δημογραφικό, μετανάστευση, ερημοποίηση, σεισμοί, ηφαίστεια. Η παρουσίασή τους γίνεται με ευσύνοπτο τρόπο και με σταθερή επιδίωξη να καταστούν κατανοητές στο ευρύ κοινό οι επιμέρους παράμετροί τους. Αξίζει τέλος να τονιστεί η άρτια αισθητική διαμόρφωση του φακέλου και η πλαισίωσή του με ενδιαφέρον φωτογραφικό υλικό, χρήσιμα γραφήματα και πίνακες.
Το πρόγραμμα εντάσσεται στις δράσεις του Υπουργείου Πολιτισμού, συγχρηματοδοτήθηκε δε από το Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους προγραμματίζεται η παρουσίασή του σε πολλές κεντρικές πόλεις της περιφέρειας με τη συμμετοχή εκπροσώπων του Ιδρύματος Γουλανδρή και επιστημόνων που συνέπραξαν στην εκπόνησή του. Οι συναντήσεις αυτές αναμένεται να λειτουργήσουν ως καταλύτης για τη διάδοσή του σε ευρύτερες ομάδες ευαισθητοποιημένων πολιτών. Ο φάκελος μπορεί έτσι να χρησιμοποιηθεί από όσους επιθυμούν να συνεισφέρουν στην περιβαλλοντική συνειδητοποίηση για τα μεγάλα προβλημάτα της εποχής μας. Πρόκειται αναμφίβολα για το σημαντικότερο εργαλείο δουλειάς που διαθέτουμε γι’ αυτό το σκοπό. Πρέπει λοιπόν να αξιοποιηθεί δημιουργικά στη βασική εκπαίδευση, στη λαϊκή επιμόρφωση, στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και στη δουλειά των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων.
