Το ελάφι (Cervus elephus) ήταν άλλοτε ένα ζώο κοινό στα ελληνικά βουνά και δάση, από τα βόρεια σύνορά μας ως την Πελοπόννησο. Υπάρχει πληθώρα πληροφοριών για την παρουσία του, από Έλληνες και κυρίως ξένους περιηγητές καθώς και πολλά τοπωνύμια δηλωτικά της ύπαρξής του, όπως Ελαφότοπος, Τσερβάρι, Νερολίβαδο, Νεβρόπολη κ.λπ. Στις μέρες μας, εμείς οι Νεοέλληνες, έχουμε καταφέρει να το εξαφανίσουμε ακόμη κι από τη Ροδόπη κι από τη Χαλκιδική, όπου ζούσε μέχρι πρόσφατα και να περιορίσουμε την εξάπλωσή του στην Ελλάδα μόνο στο Εθνικό Πάρκο της Πάρνηθας. Ενώ όμως το ελάφι δεν υπάρχει πλέον σε κανένα άλλο ελληνικό βουνό, στην Πάρνηθα, όχι μόνο ευημερεί και πολλαπλασιάζεται αλλά τείνει να μεταβληθεί στον υπ’ αριθμόν ένα εχθρό του δάσους και του Εθνικού Πάρκου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι καταφέραμε να εξαφανίσουμε από την Πάρνηθα τους φυσικούς του εχθρούς, όπως ο λύκος, η αρκούδα και ο λύγκας, ζώα που ξέρουμε ότι υπήρχαν στην περιοχή. Ιδίως οι λύκοι υπήρχαν σχεδόν μέχρι το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.
του Γιώργου Σφήκα
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στα ΕΚΔΡΟΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ (τεύχος 10)
την περιοδική έκδοση της ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΦΥΣΙΟΛΑΤΡΙΚΩΝ ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΩΝ
ΕΚΔΡΟΜΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ – ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΞΕΝΩΝΩΝ ΝΕΟΤΗΤΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Η έλλειψη φυσικών εχθρών έχει ως συνέπεια την ανεξέλεγκτη αύξηση του πληθυσμού του ελαφιού που υπολογίζεται πλέον σε πάνω από 600 άτομα. Οι συνέπειες αυτού του υπερπληθυσμού είναι σήμερα ορατές σ’ όλο το βουνό. Σπάνια είδη χλωρίδας, όπως τα Ορχεοειδή των γενών Ophryy, Orchis, Dactylorrhiza και Cephalanthera που άλλοτε αφθονούσαν, έχουν κυριολεκτικά εξοντωθεί. Το ίδιο και ορισμένα ψυχανθή, όπως ο Lathyrus grandiflorus και η Vicla pinetorum, που τα βρίσκουμε πλέον μόνο πίσω από τις περιφράξεις των διαφόρων στρατιωτικών εγκαταστάσεων του βουνού, όπου δεν μπορούν να μπουν τα ελάφια.
Το χειρότερο όμως είναι αυτό που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στο δάσος. Τα ελάφια αρέσκονται να τρώνε τα τρυφερά βλαστάρια από τα ελατάκια και τα μαυρόπευκα, ενώ το χειμώνα, λόγω έλλειψης τροφής, δεν διστάζουν να τρώνε το φλοιό από τα νεαρά δένδρα. Αποτέλεσμα: η τεράστια αναδασωτική προσπάθεια που βρίσκεται σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια στα καμένα του βουνού κινδυνεύει με αποτυχία, αν συνεχισθεί αυτή η κατάσταση.
Το τι θα συμβεί στην Πάρνηθα τα επόμενα χρόνια, αν δεν ληφθούν κάποια μέτρα για τα ελάφια είναι δυνατό να προβλεφθεί με απλά μαθηματικά. Αν δεχθούμε πως εφέτος στην Πάρνηθα υπάρχουν 600 ελάφια κι από αυτά, σύμφωνα με τις έρευνες, τα 400 είναι θηλυκά (ως γνωστό τα ελάφια τα αρσενικά σχηματίζουν χαρέμια με τουλάχιστον δύο θηλυκές) ότι από τα 400 θηλυκά θα γεννήσουν του χρόνου τα 300 (γεννούν συνήθως ένα μικρό) και ότι από τα μικρά θα επιβιώσουν τα 200, σ’ ένα χρόνο τα ελάφια της Πάρνηθας θα έχουν γίνει 800. Αυτή η αύξηση θα συνεχισθεί με αποτέλεσμα όχι μόνο να φάνε τα ελάφια τη σπάνια χλωρίδα του βουνού αλλά να σταματήσει και η φυσική και τεχνητή αναγέννηση των δασών.
Κάτι ανάλογο έγινε πριν χρόνια στο δάσος Καϊμπάπ της Αριζόνας, όπου ο τοπικός κυνηγετικός σύλλογος αποφάσισε να εξοντώσει τα πούμα της περιοχής. Το αποτέλεσμα ήταν να πολλαπλασιασθούν τα ελάφια τόσο που κατέστρεψαν το δάσος. Στο Εθνικό Πάρκο Γιελοουστόουν επανεισήγαγαν πρόσφατα τον λύκο, για να επαναφέρουν τη φυσική ισορροπία στο δάσος και στη βλάστηση της περιοχής αλλά και στην πανίδα.
Επομένως η κατάσταση αυτή στην Πάρνηθα δεν μπορεί να συνεχισθεί χωρίς συνέπειες. Πρέπει να ληφθούν δραστικά μέτρα και μάλιστα γρήγορα. Τι θα μπορούσε να ήταν αυτά τα μέτρα, τι μορφή θα έπρεπε να είχαν; Το πρόβλημα δεν λύνεται βέβαια με το να πιάσουμε μερικά ελάφια και να τα μεταφέρουμε σε άλλα βουνά. Πρώτον γιατί το κόστος σύλληψης και μεταφοράς ενός ελαφιού είναι μεγάλο και το αποτέλεσμα μικρό. Δεύτερον γιατί η μεταφορά λίγων ελαφιών σε άλλη περιοχή δεν λύνει το πρόβλημα. Έτσι όπως έχουν λοιπόν τα πράγματα σήμερα μόνο δύο λύσεις προβάλλουν ως ρεαλιστικές: α) Επανεισαγωγή του λύκου στην Πάρνηθα και β) Να επιτραπεί το ελεγχόμενο και σε τακτά χρονικά διαστήματα κυνήγι των ελαφιών, με πληρωμή αντιτίμου υπέρ του Εθνικού Πάρκου. Με τις δύο αυτές λύσεις βέβαια τα προβλήματα που θα προκύψουν μας είναι ήδη εκ των προτέρων γνωστά. Όταν ανακοινωθεί η επανεισαγωγή λύκων στην Πάρνηθα θα ξεσηκωθούν οι κάτοικοι των γύρω από την Πάρνηθα οικισμών. Κι αν επιτραπεί το ελεγχόμενο κυνήγι των ελαφιών τότε θα ξεσηκωθούν οι πάσης φύσεως «οικολόγοι» και «ζωόφιλοι». Ποιος τολμηρός υπουργός ΥΠΕΚΑ, ποιος θαρραλέος πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης του Ε.Π. Πάρνηθας θα τολμούσε, υπό τις παρούσες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες, να λάβει τέτοια μέτρα στην Πάρνηθα;
Προς το παρόν λοιπόν τον ρόλο των λύκων τον παίζουν, ευτυχώς, κάποιοι αδέσποτοι σκύλοι που έχουν ειδικευθεί στο κυνήγι των ελαφιών και το ρόλο των νόμιμων κυνηγών κάποιοι λαθροκυνηγοί που έχουν ειδικευθεί στο να σκοτώνουν τα ελάφια που ξεφεύγουν από τα όρια του Εθνικού Πάρκου.
