Το τεύχος Ιουλίου του National Geographic κάνει αφιέρωμα με τίτλο “Last Song” (Τελευταίο Τραγούδι) για τον τρόπο κυνηγίου διαφόρων πτηνών στην Μεσόγειο με βάναυσο τρόπο, το οποίο περιλαμβάνει και την Κύπρο!
O συντάκτης αναφέρει στον πρόλογο του ότι πολλά αποδημητικά πτηνά σκοτώνονται στην περιοχή της Μεσογείου για κέρδος, φαΐ και για “ψυχρή” διασκέδαση. Και αναρωτιέται πώς θα σταματήσουμε την σφαγή. Στο άρθρο γίνεται αναφορά και για τους εθελοντές, οι οποίοι ξηλώνουν τις παγίδες. Όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται, τον τελευταίο χρόνο ξηλώθηκαν 9000 παγίδες ανά το Παγκύπριο.
Όλη η αλήθεια για την παγίδευση αμπελοπουλιών
Η παράνομη παγίδευση πουλιών στοχεύει κυρίως στη σύλληψη (και κατανάλωση) αμπελοπουλιών. Με τον όρο αυτό εννοούνται περισσότερα από 20 είδη που πιάνονται σε ξόβεργα και δίχτυα, και όχι μόνο το ένα είδος που λέγεται αμπελοπούλι. Επιπλέον, επειδή η μέθοδος είναι μη επιλεκτική, πιάνονται και πολλά άλλα είδη (κατά λάθος). Σύμφωνα με μελέτες σχεδόν τα μισά είδη πουλιών που συναντώνται στην Κύπρο, δηλαδή 152 διαφορετικά είδη, έχουν βρεθεί παγιδευμένα σε ξόβεργα ή δίχτυα και επηρεάζονται αρνητικά από την παράνομη αυτή πρακτική. Τα είδη αυτά θανατώνονται και συχνά πετάγονται από τους παγιδευτές, ως ‘παράπλευρες απώλειες’, αφού δεν θεωρούνται ‘ιδανικά για κατανάλωση’ και μεταξύ των παγιδευτών θεωρείται ‘κακοτυχία’ να απελευθερώσεις ένα παγιδευμένο πουλί.
Σημαντικά είδη της κυπριακής πτηνοπανίδας όπως τα ενδημικά (είδη ή υποείδη τα οποία συναντώνται μόνο στο νησί μας) Θουπί (Otus scops cyprius), Σκαλιφούρτα (Oenanthe cypriaca) και Τρυπομάζης (Sylvia melanothorax) αλλά και παγκοσμίως απειλούμενα είδη όπως το Μαυροφάλκονο (Falco vespertinus) και η Κράγκα (Coracias garrulus) συγκαταλέγονται ανάμεσα στα 152 είδη που θανατώνονται λόγω της παράνομης παγίδευσης, από τα οποία τα μισά (78) απειλούνται με εξαφάνιση. Η λίστα των επηρεαζόμενων ειδών συμπεριλαμβάνει δυστυχώς και εμβληματικά είδη που επισκέπτονται την Κύπρο κάθε χρόνο και όλοι τα γνωρίζουμε όπως το Χελιδόνι (Hirundo rustica) και ο Πουπούξιος (Upupa epops).
Εκτός από τα πουλιά, η χρήση ξόβεργων επηρεάζει επίσης διάφορα ερπετά (σαύρες, φίδια) και μικρά θηλαστικά.
Η Κύπρος αποτελεί έναν από τους κύριους μεταναστευτικούς διάδρομους που χρησιμοποιούν τα πουλιά κατά την μετανάστευση τους από και προς την Ευρώπη και την Αφρική, με αποτέλεσμα πέραν των 100 εκατομμυρίων πουλιών να επισκέπτονται το νησί μας κάθε άνοιξη και φθινόπωρο.
Υπό κανονικές συνθήκες, το γεγονός αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα την έλευση σημαντικού αριθμού τουριστών κάθε χρόνο για να απολαύσουν το θαύμα της αποδημίας και να παρατηρήσουν τα πουλιά αυτά, ενισχύοντας παράλληλα τον εποχιακό τουρισμό μας.
Δυστυχώς όμως, η κακή φήμη που δημιουργείται για την χώρα μας στο εξωτερικό λόγω της μαζικής παγίδευσης και θανάτωσης πουλιών, έχει ως αποτέλεσμα πολλοί ευαισθητοποιημένοι τουρίστες να επιλέγουν διαφορετικούς προορισμούς για τις διακοπές τους, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με τουρίστες που επισκέφθηκαν το νησί μας και έγιναν μάρτυρες του βάρβαρου αυτού φαινομένου.
Εκατοντάδες τουρίστες γράφουν στις αρμόδιες αρχές, σε ΜΚΟ, στις πρεσβείες μας κάθε χρόνο διαμαρτυρόμενοι για την παράνομη αυτή πρακτική, και ανακοινώνουν ότι δεν θα ξαναέρθουν στην Κύπρο, και θα απωθήσουν και άλλους από το να έρθουν μέχρι να αντιμετωπιστεί σοβαρά το πρόβλημα.
Σύμφωνα με έρευνα του Κυπριακού Ιδρύματος Προστασίας του Περιβάλλοντος Terra Cypria, το κόστος της παράνομης παγίδευσης σε έλλειμμα για τον τουρισμό ανέρχεται μεταξύ 40 και 100 εκ. ευρώ κάθε χρόνο! Υπολογίζεται ότι για κάθε ένα τουρίστα που διαμαρτύρεται άλλοι 25 έχουν το ίδιο παράπονο αλλά δεν το εκφράζουν ποτέ και απλώς δεν ξαναέρχονται, ή απλώς δεν έρχονται.
Εκτός αυτού, σημαντικά έσοδα για το κράτος χάνονται κάθε χρόνο λόγω διακίνησης χρήματος μέσω της «μαύρης αγοράς» από το εμπόριο του παράνομου θηράματος, το οποίο υπολογίζεται από την Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας στα 15 εκ. ευρώ κάθε χρόνο.
Αν και η χρήση διχτύων και ξοβέργων είναι παράνομη από το 1974, πριν από την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ οι αριθμοί παγίδευσης ανέρχονταν σε πολύ υψηλά επίπεδα (πέραν των 10 εκατομμυρίων πουλιών τον χρόνο) λόγω της μη εφαρμογής του νόμου. Πριν την ένταξη μας στην ΕΕ, οι αρχές επιχείρησαν αποτελεσματική πάταξη του φαινομένου, με αποτέλεσμα οι αριθμοί θανάτωσης πουλιών να μειωθούν αισθητά ως το 2005 περίπου. Έκτοτε όμως, η «χαλάρωση» των μέτρων έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται ανησυχητικά ο ρυθμός της παγίδευσης, και ήδη έχει επιστρέψει σε ανεπίτρεπτα επίπεδα.
Με βάση την έρευνα πεδίου που διεξάγει ο Πτηνολογικός από το 2002 για τον υπολογισμό των επιπέδων της παγίδευσης, τα τελευταία χρόνια (2011-2012) πέραν των 2,5 εκατομμυρίων πουλιών πέφτουν θύματα της παράνομης παγίδευσης κάθε χρόνο.
Τα επίπεδα αυτά γίνονται ακόμη πιο τραγικά αν συνυπολογίσει κανείς τις πολλαπλές απειλές και κινδύνους που αντιμετωπίζουν αυτά τα πουλιά (κλιματικές αλλαγές, καταστροφή των βιοτόπων τους, εντατικοποίηση της γεωργίας κτλ) στις πολυάριθμες περιοχές που πρέπει να διασχίσουν εις διπλούν κάθε χρόνο στα πλαίσια του μεταναστευτικού τους ταξιδιού.
Οι μεθόδοι παγίδευσης των άγριων πουλιών που χρησιμοποιούνται σήμερα (δίχτυα και ξόβεργα) είναι από τις πιο απάνθρωπες μεθόδους θανάτωσης που υπάρχουν. Τα εγκλωβισμένα πουλιά παραμένουν συνήθως παγιδευμένα για ώρες στα δίχτυα και τα ξόβεργα των παγιδευτών, με την κάθε τους προσπάθεια για απελευθέρωση να έχει ως αποτέλεσμα να εγκλωβίζονται όλο και περισσότερο, με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε ένα αγωνιώδη θάνατο λόγω εξάντλησης. Και όσα απ’ αυτά επιβιώσουν της δοκιμασίας, τα περιμένει ο θάνατος στα χέρια των παγιδευτών.
Ισχυρισμοί ότι τα άλλα είδη που παγιδεύονται (πέραν των αμπελοπουλιών) ελευθερώνονται από τους παγιδευτές δεν ευσταθούν, καθώς είναι πολύ δύσκολο έως ακατόρθωτο να ξεμπλέξεις ένα πουλί από το δίχτυ, χωρίς να το τραυματίσεις αν δεν έχεις ειδική εκπαίδευση, όπως οι δακτυλιωτές. Η απελευθέρωση από το ξόβεργο αποτελεί μύθο γιατί πουλιά που έχουν πιαστεί σε ξόβεργα, στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν χάσει φτερά που σημαίνει ότι δεν μπορούν να πετάξουν ή να πετάξουν καλά, επομένως είναι πιο ευάλωτα σε θηρευτές κλπ. Επιπλέον, το σοκ του να πιαστούν στο ξόβεργο είναι τόσο μεγάλο που στις περισσότερες περιπτώσεις λίγο μετά την απελευθέρωση και χωρίς εμφανή τραύματα, εκτός από τα βγαλμένα φτερά, πεθαίνουν από το σοκ.
Αν και ίσως κάποτε η παγίδευση αμπελοπουλιών να μπορούσε να θεωρηθεί παράδοση, αποτελεί πλέον μια βιομηχανοποιημένη, μεγάλης κλίμακας επικερδή επιχείρηση όπου οργανωμένοι παγιδευτές βγάζουν εισόδημα δεκάδων χιλιάδων ευρώ κάθε χρόνο.
Τόσο η κλίμακα της παγίδευσης όσο και η χρήση καινούργιων μεθόδων για την παγίδευση των πουλιών (δίχτυα, ηχομιμητικές συσκευές κτλ) καθιστούν την παράνομη παγίδευση μια βάναυση δραστηριότητα, η οποία καμία σχέση δεν έχει με τον τρόπο που γινόταν η παγίδευση τα παλαιότερα χρόνια, αλλά αντίθετα αποτελεί μια παράνομη και ληστρική εκμετάλλευση της κοινής κληρονομιάς του τόπου μας με σκοπό το παράνομο κέρδος.
Επιπλέον, καμιά δραστηριότητα που συμβάλλει σε οικολογική καταστροφή δεν είναι δυνατόν ποτέ να μπορεί να θεωρηθεί ως παράδοση.
Η παγίδευση αμπελοπουλιών απαγορεύεται σύμφωνα με την εθνική (Νόμος 152(Ι)/2003) και Ευρωπαϊκή Νομοθεσία (Οδηγία 2009/147/ΕΚ, προηγουμένως 79/409/ΕΟΚ) καθώς και Διεθνείς Συμβάσεις (όπως π.χ. η Συνθήκη της Βέρνης και η Συνθήκη της Βόννης).
Επιπλέον, σύμφωνα με το Άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τα Πτηνά μέθοδοι παγίδευσης οι οποίες είναι μη επιλεκτικές ή χρησιμοποιούνται για τη μαζική σύλληψη ή θανάτωση πτηνών απαγορεύονται εντός των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα ξόβεργα και τα δίχτυα συμπεριλαμβάνονται σε αυτές τις απαγορευμένες μεθόδους, οι οποίες καταγράφονται με λεπτομέρεια στο Παράρτημα IV της συγκεκριμένης Οδηγίας.
Οποιαδήποτε παρέκκλιση από την συγκεκριμένη Οδηγία μπορεί να γίνει μόνο με βάση στοιχειοθετημένη αιτιολόγηση και μόνο για λόγους δημόσιας ασφάλειας, για προστασία χλωρίδας και πανίδας κλπ, ενώ καμία παρέκκλιση δεν δύναται να δοθεί για θανάτωση τέτοιων ειδών για σκοπούς κάρπωσης (κυνηγίου). Χαρακτηριστικά, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε την Ισπανία γιατί επιχείρησε να επιτρέψει τη χρήση ξοβέργων στην επαρχία της Βαλένθια με το πρόσχημα της παραδοσιακής μεθόδου παγίδευσης συγκεκριμένων ειδών πουλιών (υπόθεση C-79/03 Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατά Ισπανίας). Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου εφαρμόζονται για όλα τα Κράτη Μέλη της ΕΕ. Το Δικαστήριο επίσης έχει εξηγήσει τελεσίδικα ότι τα ξόβεργα είναι μη-επιλεκτικές μέθοδοι.
Όμως τα πράγματα έχουν και την άλλη τους πλευρά. Πολλά είναι τα δημοσιεύματα στον Κυπριακό τύπο που βλέπουν διαφορετικά το θέμα των αμπελοπουλιών:
• Φιλελεύθερος (24/09/2007): Τα αμπελοπούλια της οργής: Οι καλές μέρες των “πουλιών” στον Άγιο Θεόδωρο – Τα αμπελοπούλια ήταν σημαντικό εισόδημα για το χωριό και η εμπορία τους έδινε ψωμί σε σημαντικό αριθμό κατοίκων. Από τότε που απαγορεύτηκε η θήρευση τους, οι κάτοικοι του χωριού υποστηρίζουν πως η οικονομία του χωριού πήρε την κάτω βόλτα και πολλοί δεν έχουν πλέον αξιόλογο εισόδημα, που να τους επιτρέπει να ζήσουν. Την κάτω βόλτα πήραν, όμως, και οι ταβέρνες του χωριού, στις οποίες συνέρρεαν οι μετετζήδες και οι καλοφαγάδες όλης της Κύπρου, για να απολαύσουν “πουλλούθκια”. […] Οι κάτοικοι επιμένουν και ελπίζουν ότι, αν η Κυπριακή Δημοκρατία το απαιτήσει σοβαρά, μπορεί να βρεθεί μια “μέση λύση” με την Ευρωπαϊκή Ένωση και από τις Βρυξέλλες να ανάψει το πράσινο φως για την επιστροφή των αμπελοπουλιών στο κυπριακό πιάτο.
Περί φιλοπτηνικών και άλλων συναισθημάτων και ενδοιασμών, δεν συζητούν στον Άγιο Θεόδωρο, αλλά ο κόσμος με τον οποίο συνομιλήσαμε κατά την επίσκεψη μας στο γραφικό ημιορεινό χωριό της Λάρνακας, ήταν αρκούντως διαφωτιστικός για την κοινωνιολογική προσέγγιση του ζητήματος, εντός της μικρής κοινωνίας του χωριού. […] Τα αμπελοπούλια, μας εξήγησε, στον Άγιο Θεόδωρο είναι πιο μυρωδάτα και ταρζέτικα, (παχουλά) από τα Κοκκινοχώρια και άλλες περιοχές, διότι, τρώνε σπόρους της σχοινιάς. Η θήρευση των πουλιών, πριν απαγορευθεί, άρχιζε στα τέλη Αυγούστου και έληγε στα τέλη Οκτωβρίου, όταν τα πουλιά, αναχωρούσαν από το νησί. Στο ερώτημα αν η απαγόρευση στη θήρευση, στοίχισε στο χωριό, ο κ. Μανώλης ξεσπά: «Βεβαίως και μας εστοίχισε! Ξέρουν τούτοι όλοι οι βουλευτάδες και οι Υπουργοί και οι Πολιτικοί και οι Γραμματισμένοι, που απαγόρευσαν μεν τα αμπελοπούλια, αλλά όταν τα βρουν στο τραπέζι “καταπίννουν κάθε βούκκον έναν”, ότι στο χωριό μας υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν περιουσία, ούτε πατημασιά γης;».
Ο κ. Μανώλης παίρνει βαθειά ανάσα και ως ένας από τους πρεσβύτερους του χωριού, με αίσθημα ευθύνης για το δίκαιο του χωριού του, συνεχίζει την επιχειρηματολογία του. «Ούτε χαρουπιά να κρεμμαστούν δεν έχουν δική τους πολλοί συγχωριανοί μας. Ξέρετε ότι στον Άγιο Θεόδωρο έχουμεν άνθρωπο που επάντρεψε και έκτισε στις τέσσερις του κόρες σπίτια, με τα εισοδήματα που είχε από τα αμπελοπούλια; Και αντί να του δώσουν βραβείο τούτου του άξιου ανθρώπου, έρχονται τώρα και τον καταδιώκουν όπως τον εγκληματία. Τέσσερις κόρες αν δεν ήταν τα αμπελοπούλια, ποιος ήταν να του κτίσει, ποιος θα εβοήθα εκείνων των κόρων. Αποτελεί εθνικό έγκλημα αυτό που έγινε στον Άγιο Θεόδωρο. Για μια απόσταση 20 τετραγωνικών χιλιομέτρων, οι κάτοικοι των χωριών αυτών που είναι φτωχά, ζούσαν από τα αμπελοπούλια. Τώρα, άφησαν αυτόν τον κόσμο χωρίς εισόδημα, αλλά δεν του είπαν και πως να ζήσει…; Από τα παλιά τα χρόνια οι μεζεντζήδες όλης της Κύπρου ανακάλυψαν ότι τα πιο ωραία, τα πιο παχουλά, τα πιο όμορφα, τα πιο μυρωδάτα αμπελοπούλια όλης της Κύπρου, τα είχε ο Άγιος Θεόδωρος, διότι είχε σχοινιές και ετρώγαν και γίνονταν “ππαλαζούθκια”, ( παχουλά) και το κρέας τους “μούσκος”, (μυρωδάτο)». […] Στον Άγιο Θεόδωρο θυμούνται επίσης ακόμη, τις εποχές του πρώην υπουργού Εσωτερικών Χριστόδουλου Βενιαμίν, ο οποίος κάθε χρόνο τέτοια εποχή, κάθε βδομάδα έδινε το παρόν του στις ταβέρνες του χωριού, και μαζί με φίλους απολάμβανε τον εκλεκτό μεζέ των αμπελοπουλιών.
• Σημερινή (22/09/2002): Μπουρλότο το Παραλίμνι για τ’ αμπελοπούλια – Αναστατωμένοι οι φίλοι του ξόβεργου, που είναι αποφασισμένοι να προχωρήσουν μέχρι και την ίδρυση κόμματος. «Παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων κάνουν οι Τούρκοι στο νησί και όχι εμείς στα αμπελοπούλια», τονίζει ο Αντιδήμαρχος Παραλιμνίου, Αντρέας Ευαγγέλου. Aναβρασμός επικρατεί στο Παραλίμνι, μετά τον τρικούβερτο καβγά που έχει ξεσπάσει μεταξύ των φίλων του αμπελοπουλιού, της κυβέρνησης και βουλευτών. Ο φόβος των αρμοδίων ότι μια ενδεχόμενη κορύφωση των κινητοποιήσεων των φίλων του ξόβεργου μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ενταξιακή πορεία της Κύπρου, προκαλεί αντιδράσεις.
Αντρέας Πιπιρής: «Για το ζήτημα αυτό έχω πικρή πείρα από μικρή ηλικία. Μεγάλωσα οκτώ παιδιά, αλλά έπρεπε να βάζω ξόβεργα για να τα ζήσω. Αν δεν είχα τα ξόβεργα, δεν θα μπορούσα να ζήσω τα παιδιά μου και θα γέμιζε η κοινωνία με αλήτες. Τα ξόβεργα προστατεύουν τους καρπούς των δένδρων, τα σύκα, τα μήλα, το σταφύλι, τα μέσπιλα κτλ. Είμαι 86 χρονών και στήνω ξόβεργα από 10 χρονών. Δηλαδή, εδώ και 76 χρόνια».
• Σημερινή (24/12/2007): Η κρυφή αμαρτία… του αμπελοπουλιού – Από τη μια αντιλαμβανόμαστε την ανάγκη να προσαρμοστούμε στο κοινοτικό κεκτημένο και στις σχετικές απαγορεύσεις, αλλά από την άλλη το γαστριμαργικό μας ορμέμφυτο μάς σπρώχνει στην παρανομία και την κρυφή απόλαυση αυτών των πουλιών. Γύρω στις 500.000 αμπελοπούλια κατέληξαν στα στομάχια μας μέσα στο 2007, σύμφωνα με υπολογισμούς του Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου.
.
