[b]Κυριάκος Ε. Σκορδάς – Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος[/b]
Συχνά γινόμαστε αυτήκοες μάρτυρες απόψεων που προσπαθούν να εξοστρακίσουν την άσκηση της κυνηγετικής δραστηριότητας από μεγάλες εκτάσεις, με το πρόσχημα της “προεπιλογής” άλλης δραστηριότητας ως πιο “σημαντικής”. Οι απόψεις αυτές συχνά καταγράφονται και επί χάρτου και πιθανόν να προοιωνίζουν την συνέχιση της συρρίκνωσης των κυνηγετικών περιοχών. Σε μια προσπάθεια ενίσχυσης των κυνηγετικών θέσεων και διεύρυνσης της προσέγγισης, σύμφωνα με το πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης, θα ασχοληθούμε στο παρόν με τις σχέσεις του κυνηγιού με τις υπόλοιπες χρήσεις του πρωτογενούς τομέα.
Χωρίς να αναλύσουμε το ζήτημα, επιγραμματικά υπενθυμίζουμε ότι η θήρα παραδοσιακά ασκείται σε περιοχές της ελλαγικής επικράτειας, όπου παράλληλα λαμβάνουν χώρα και άλλες δραστηριότητες του πρωτογενούε τομέα, όπως αυτές της γεωργίας, της δασοκομίας, της μελισσοκομίας, της αλιείας, (και αυτής των εσωτερικών υδάτων σε λίμνες και ποταμούς), της κτηνοτροφίας κλπ. Σε αρκετές περιπτώσεις οι δραστηριότητες και οι χρήσης της γης, έχουν καθορισθεί μέσα από διαχειριστικά ή αναπτυξιακά σχέδια.
Το θέμα της συνύπαρξης δραστηριοτήτων σε κοινές γεωγραφικές εκτάσεις είναι εν πρώτοις δύσκολο, αλλά ουσιαστικά αποτελεί την κορωνίδα και την πεμπτουσία της διαχειριστικής επιστήμης. Διότι τι άλλο πρέπει να απασχολεί τον σύγχρονο διαχειριστή της γης, από τον καθορισμό των χρήσεων, τον ορισμό προτεραιοτήτων και την επιλογή ρυθμίσεων για την παράλληλη ή ταυτόχρονη άσκηση των δραστηριοτήτων;
Η μονοσήμαντη θεώρηση του περιβάλλοντος, μέσα απ’την όποια επιλογή αποκλειστικής χρήσης, είναι ήδη αρκετά ξεπερασμένη. Αλλωστε σε κάθε περίπτωση αναφερόμαστε στη πολυμορφική λειτουργία του φυσικού περιβάλλοντος, στη διαχείριση πολλαπλών σκοπών, στις πολλαπλές ωφέλειες και αξίες των φυσικών πόρων. Βασικό όμως στοιχείο για την κατάρτιση τέτοιων διαχειριστικών σχεδίων είναι, πέραν της γνώσης και ωριμότητας του διαχειριστή, η ανάλυση των σχέσεων ανάμεσα στις χρήσεις γης.
Ανάλυση όχι μόνο για τς εφαρμοζόμενες χρήσεις αλλά και για αυτές που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν, όπου αν για κάποιο λόγο έχουν αποκλειστεί πρέπει να διερευνηθούν οι δυνατότητες για επαναφορά τους ( περίπτωση γεωργίας ορεινών περιοχών, χρόνιες απαγορεύσεις θήρας κλπ). Εκτιμάται ότι σε τέτοιες αναλύσεις, όταν και όπου συμβαίνουν, το αντικείμενο της θήρας αλλά και η θηραματική χρήση εν γένει αντιμετωπίζεται επιφανειακά, και συχνά μάλιστα με τη γνωστή “συνταγή” των απαγορεύσεων και των ρυθμιστικών περιορισμών. Οι αιτίες γι αυτό δεν είναι απαραίτητα η προκατάληψη και η άγνοια, αλλά σε μερικές περιπτώσεις είναι συνέπεια μιας στεγνής αντίληψης για τη θήρα ως δραστηριότητας “ενοχλητικής”. Σε μερικές περιπτώσεις μεμονωμένα αλλά δυστυχώς υπαρκτά περιστατικά λαθροθηρίας και κακής συμπεριφοράς αποτελούν την “επεξήγηση” για τις όποιες περιοριστικές ή απαγορευτικές προτάσεις για το κυνήγι.
Κυνήγι και κυνηγός, θήρα και λαθροθήρα
Εδώ αξίζει να κάνουμε ένα ουσιώδη διαχωρισμό. Άλλο πράγμα είναι το κυνήγι, που θεωρείται πανεπιστημονικά ως βασικό και απαραίτητο εργαλείο διαχείρισης και άλλο είναι η φυσιογνωμία της χρήσης και ο τρόπος άσκησής της. Και αυτό γιατί η βασική παραδοχή για την αδιαμφισβήτητη σημασία της θήρας παραμένει, όπως τόσο έντονα και ξεκάθαρα υπάρχει σε κείμενα της Ευρωπαϊκής και Ελληνικής νομοθεσίας και του ευρύτερου πλαισίου περιβαλλοντικής πολιτικής. Η τυχόν κακή χρήση, που τόσο επίμονα και πιθανόν δικαίως, κάποιοι επικαλούνται, δεν αναιρεί αυτή τη πραγματικότητα για τη σημασία του κυνηγιού ως μέσου άσκησης διαχείρισης της άγριας πανίδας και των βιοτόπων της. Ακριβώς κατά τον ίδιο τρόπο που οι “κακοί” παράνομοι ψαράδες δεν χρησιμοποιούνται για την απαγόρευση της αλιείας, οι “ασυνείδητοι” γεωργοί που ραντίζουν με επικίνδυνα φυτοφάρμακα δεν χρησιμοποιούνται για την απαγόρευση της γεωργικής καλλιέργειας, οι “ασυνείδητοι” οδηγοί δεν αποτελούν άλλοθι για απαγόρευση της κυκλοφορίας αυτοκινήτων κλπ. Σε αυτές τις περιπτώσεις η νομοθεσία προβλέπει τις κυρώσεις και η Πολιτεία με τα όργανά της καλείται να τις εφαρμόζει. Λίγα ή πολλά, τα περιστατικά παρανομίας ή αντιδεοντολογικής συμπεριφοράς ποτέ δεν καθορίζουν και δεν χαρακτηρίζουν την χρήση. Εξαίρεση σε αυτό δυστυχώς παρατηρείται στη θήρα, όπου ο λαθροθήρας δεν αφαιρεί μόνο την κάρπωση από τον κυνηγό, αλλά το κυριότερο αποτελεί σήμερα το κυρίαρχο επιχείρημα για την εφαρμογή απαγορεύσεων θήρας, αλλά και το κύριο παράδειγμα που “χωνεύει” η κοινή γνώμη για τις “συνέπειες του κυνηγιού”.
Μια άλλη όμως αξιόλογη παράμετρος είναι ότι η θήρα αποτελεί ένα μέσο ελέγχου των πληθυσμών αλλά και διατήρησης των πληθυσμών. Απουσία της θήρας συχνά έχει ως συνέπεια για κάποια είδη την μείωση των πληθυσμών πολλών θηραμάτων, καθώς δεν υπάρχει η κάρπωση που ενισχύει τη φυσική επιλογή, καθώς και η υπέρμετρη αύξηση άλλων ειδών, σε πληθυσμούς που επηρεάζουν την ισορροπία του βιότοπου και που προξενούν ζημιές σε γεωργικές και άλλης μορφής περιουσίες.
Η θήρα “σύμμαχος” ή ουδέτερος φίλος των υπόλοιπων δραστηριοτήτων
Αναφέρθηκε προηγμένως η σημασία της κατανόησης των σχέσεων ανάμεσα στις διάφορες χρήσης γης. Η θηραματική χρήση αποτελεί επίσης βασική δραστηριότητα που λαμβάνει χώρα στις περιοχές όπου το κυνήγι επιτρέπεται. Περιοχές που δεν έχουν μεν αποκλειστικό χαρακτήρα, αλλά κάλιστα μπορούν να θεωρηθούν ως κυνηγότοποι. Στις περιοχές αυτές δεν απαγορεύεται καμιά άλλα δραστηριότητα ή αν αυτό συμβαίνει οφείλεται σε άλλους λόγους και δεν σχετίζεται με τη θήρα. Επομένως η άσκηση της κυνηγετικής δραστηριότητας, κατ αρχάς δεν αποτελεί εμπόδιο για άλλες χρήσεις και δραστηριότητες. Το αντίθετο όμως μπορεί να συμβαίνει, δηλαδή λόγω της άσκησης κάποιας δραστηριότητας να προτείνεται η απαγόρευση του κυνηγιού!! Ας δούμε επιγραμματικά τις σχέσεις της θήρας με άλλες δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα.
Θήρα και Γεωργία
Οι γεωργικές εκτάσεις αποτελούν κατ εξοχήν περιοχές που φιλοξενούν πολλά είδη θηραμάτων και μάλιστα σε ικανοποιητικούς πληθυσμούς. Βέβαια η εντατικοποίηση της γεωργίας, η υπερβολική χρήση γεωργικών φαρμάκων και η αλλοίωση ή η καταστροφή φυσικών στοιχείων, φυτοφραχτών και άλλων φυσικών ορίων επηρεάζουν αρνητικά την άγρια πανίδα. Πληθαίνουν μάλιστα τα περιστατικά όπου πουλιά βρίσκονται νεκρά στα χωράφια από άγνωστες μέχρι στιγμής αιτίες. Στον αντίποδα η θήρα αποτελεί μια καθόλα συμβατή και “φιλική” προς τη γεωργία δραστηριότητα. Η άσκησή της δεν επηρεάζει αρνητικά τη γεωργική παραγωγή. Σε πολλές περιπτώσεις η ρύθμιση των πληθυσμών που επιτυγχάνεται με το κυνήγι, μειώνει τις αρνητικές επιδράσεις στις γεωργικές καλλιέργειες, όπως συμβαίνει με είδη που προξενούν ζημιές (αγριόχοιρος, είδη χήνας, φάσσα, κλπ). Αποτελεί μάλιστα την ενδεδειγμένη διαχειριστική πρακτική, πριν οι ζημιές αυξηθούν καθώς και ο ΕΛΓΑ (Ελληνικός Οργανισμός Γεωργικών Αποζημιώσεων) δεν προβλέπει διαδικασίες για τέτοιες καταστροφές.
Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι, πέραν της φυσιογνωμίας της χρήσης, προβλήματα δημιουργούνται από συμπεριφορές μεταξύ αγροτών και κυνηγών όπου απουσιάζει η ευγένεια και ο σεβασμός στην περιουσία του άλλου. Τουλάχιστον ο νομοθέτης προέβλεψε ότι δεν επιτρέπεται η θήρα και η είσοδος κυνηγών σε χωράφια με περίφραξη ύψους άνω του 1,5 μ καθώς και σε αμπέλια και ελαιώνες πριν το μάζεμα του καρπού, σε αθέριστους λειμώνες κλπ. Τυχόν μεμονωμένα περιστατικά επιλύονται σύμφωνα με το γράμμα του νόμου και το πνεύμα του αλληλοσεβασμού.
Θήρα και Κτηνοτροφία
Είτε πρόκειται για ενσταυλισμένη κτηνοτροφία είτε για άσκηση της κτηνοτροφίας σε ευρύτερες λιβαδικές εκτάσεις ή θήρα δεν επηρεάζει το κτηνοτροφικό κεφάλαιο, δεν προκαλεί όχληση της δραστηριότητας των κτηνοτρόφων. Παρομοίως η κτηνοτροφία δεν παρεμποδίζει τη θήρα, εκτός βέβαια από τις περιπτώσεις που ο κτηνοτρόφος έχει πολλά σκυλιά και βόσκει τα ζώα του μέσα σε καταφύγια άγριας ζωής. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα σκυλιά προκαλούν αυξημένη όχληση σε πολλά θηραματικά είδη. Και εδώ έχουν καταγραφεί διενέξεις, αλλά και απαράδεκτα φαινόμενα δηλητηρίασης σκύλων και αυτά των βοσκών αλλά και κυνηγετικών. Σε επίπεδα όμως σχέσεων, η θήρα δεν επηρεάζει αρνητικά την κτηνοτροφία. Αναλύοντας το θέμα θα μπορούσαμε να δούμε σχέσεις συμπληρωματικές με βάση τη βόσκηση λιβαδικών ειδών και θάμνων σε βιότοπους θηραμάτων. Με αυτό τον τρόπο επηρεάζεται θετικά η θηραματική οικονομία, καθώς τα λιβάδια αποτελούν κατ εξοχήν περιοχές όπου τρέφονται και διαβιούν πολλά θηράματα. Ένα ιδιαίτερο θέμα είναι αυτό του λύκου, καθώς σε περιοχές της Ανατολικής Ευρώπης το κυνήγι του επιτρέπεται και αυτό συνδιάζεται και με την κτηνοτροφική οικονομία. Για την χώρα μας όμως αυτό δεν υφίσταται.
Θήρα και Αλιεία
Για πληρότητα της παρουσίασης του θέματος αναφέρουμε αυτή την ενότητα σχέσεων όπου είναι φανερό ότι δεν υπάρχουν ανταγωνιστικές σχέσεις, αλλά μόνον ουδέτερες, τουλάχιστον για την περίπτωση της χώρας μας. Σε άλλες περιοχές όπου επιτρέπεται ευρύτερα η θήρα διάφορων υδροβίων πτηνών, ρυθμίζονται οι πληθυσμοί αυτών, πολλά από τα οποία είναι ψαροφάγα ή προξενούν ζημιές σε δίχτυα και επηρεάζουν αρνητικά τις αλιευτικές δραστηριότητες.
Θήρα και Μελισσοκομία
Παρόμοια ουδέτερες είναι και οι σχέσεις θήρας και μελισσοκομίας.
Θήρα και Δασοπονία
Η ύπαρξη υγιών και παραγωγικών δασικών οικοσυστημάτων είναι ο επιθυμητός διαχειριστικός στόχος, ο οποίος ποτέ δεν επηρεάζεται αρνητικά από το κυνήγι. Στο πλαίσιο άλλωστε της Δασοπονίας των πολλαπλών σκοπών η θήρα αποτελεί δασικό αγαθό αγαθό και προϊόν, που μέσα από την καλλιέργεια του δάσους και των ειδικών διαχειριστικών μέτρων, μπορεί να ενισχυθεί. Σε δασικά συμπλέγματα άλλων χωρών, όπου η ξυλοπαραγωγή είναι ο κύριος δασοπονικός σκοπός, παρατηρούνται ζημιές από μεγάλους πληθυσμούς θηραμάτων (όπως από διάφορα οπληφόρα σαν το ζαρκάδι, το ελάφι, τον αγριόχοιρο, κλπ). Το κυνήγι αυτών των ειδών προσαρμόζεται, ως προς τον χρόνο άσκησης, για την καλύτερη αντιμετώπιση αυτών των ζημιών. Τότε η θήρα αποτελεί το βασικό διαχειριστικό εργαλείο. Επομένως η θήρα έχει συμπληρωματική σχέση τη Δασοπονία, ειδικά με την δασική καλλιέργεια για παραγωγή ξυλείας.
Επιγραμματικά αναφέρουμε τη σχέση της θήρας με άλλες δραστηριότητες, όπου διαφάνηκε ότι σε καμιά περίπτωση δεν τις επηρεάζει αρνητικά. Το αντίθετο μάλιστα. Μάλλον σε άλλους λόγους, έξω από τη λογική της ολοκληρωμένης διαχείρισης πρέπει να αναζητηθούν οι λόγοι που “επιτάσσουν” τη συρρίκνωση και απομάκρυνση της θήρας από πολλές περιοχές της Ελληνικής υπαίθρου. Καλόπιστα δεχόμαστε ότι αυτό γίνεται από άγνοια και το άρθρο αυτό σκοπό έχει να συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση του ρόλου της θήρας.
