Η Ευρωπαική Επιτροπή κινεί νομική διαδικασία για τη βελτίωση της προστασίας των πτηνών και των ενδιαιτημάτων τους και για τον τερματισμό της απώλειας της βιολογικής ποικιλότητας στην ΕΕ
Η ορθή εφαρμογή των οδηγιών της ΕΕ για τα πτηνά και για τα ενδιαιτήματα (οικοτόπους) είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη του στόχου της ΕΕ που συνίσταται στον τερματισμό της απώλειας της βιολογικής ποικιλότητας στην Ευρώπη μέχρι το 2010. Μολοταύτα, από έλεγχο που διενήργησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προέκυψε ότι μεγάλος αριθμός κρατών μελών δεν έχουν εφαρμόσει ορθά τους δύο αυτούς νόμους. Κατόπιν τούτου, η Επιτροπή κίνησε διαδικασίες επί παραβάσει κατά δεκατριών κρατών μελών για την οδηγία περί πτηνών και κατά οκτώ επιπλέον κρατών μελών για τον τρόπο της εκ μέρους των εφαρμογής της οδηγίας περί ενδιαιτημάτων (οικοτόπων). Οι δύο αυτές οδηγίες αποβλέπουν στην εξασφάλιση υψηλών επιπέδων προστασίας των πτηνών και των ζώων, καθώς και των αντίστοιχων ενδιαιτημάτων τους, σε ολόκληρη την ΕΕ. Δυστυχώς, πολλές από τις διαδικασίες επί παραβάσει που κίνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροοπή για κακή εφαρμογή της νομοθεσίας ΕΕ στον τομέα του περιβάλλοντος αφορούν τις εν λόγω οδηγίες. Με τις ενέργειές της αυτές, η Επιτροπή ελπίζει να βελτιώσει σημαντικά την κατάσταση αυτή.
“Οι οδηγίες για τα πτηνά και τα ενδιαιτήματα συνιστούν τα βασικά εργαλεία διατήρησης της βιολογικής ποικιλότητας της ΕΕ” δήλωσε ο αρμόδιος για το περιβάλλον Επίτροπος Σταύρος Δήμας. “Μόνον η ορθή και ταχεία εφαρμογή των εν λόγω οδηγιών είναι σε θέση να τερματίσει την απώλεια βιοποικιλότητας μέχρι το 2010: τα κράτη μέλη οφείλουν να ενεργήσουν τάχιστα προκειμένου να εξασφαλίσουν την κατάλληλη προστασία των πτηνών και ενδιαιτημάτων στην επικράτειά τους” δήλωσε ο Επίτροπος Δήμας.
Προστασία των πτηνών: επίκειται η αποστολή πρώτης προειδοποιητικής επιστολής σε δεκατρία κράτη μέλη
Η Επιτροπή απέστειλε πρώτες προειδοποιητικές επιστολές στα ακόλουθα κράτη μέλη: Κύπρος, Τσεχική Δημοκρατία, Δανία, Εσθονία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Λεττονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Πολωνία, Σλοβακία και Ηνωμένο Βασίλειο.
Η οδηγία περί πτηνών του 1979 θεσπίζει μέτρα για την προστασία, τη διαχείριση και τον έλεγχο όλων των ειδών των πτηνών που διαβιούν στο φυσικό τους περιβάλλον. Περιλαμβάνει επίσης διατάξεις για την προστασία των ενδιαιτημάτων τους. Τα κράτη μέλη καλούνται να καθορίσουν ζώνες ειδικής προστασίας για τα 194 απειλούμενα είδη και για όλα τα αποδημητικά είδη πτηνών. Επίσης, η οδηγία απαγορεύει τις δραστηριότητες που απειλούν απευθείας τα πτηνά, όπως είναι η σκόπιμη θανάτωση ή σύλληψη πτηνών, η καταστροφή των φωλεών και η απόληψη των αυγών τους, καθώς και οι συναφείς με τα ως άνω δραστηριότητες, όπως είναι η εμπορία ζώντων ή νεκρών πτηνών (με λίγες μόνο δεόντως αιτιολογημένες, εξαιρέσεις).
Οι ανεπάρκειες της έννομης τάξης των δεκατριών κρατών μελών διαφέρουν από τη μία χώρα στην άλλη. Λόγου χάριν, η εθνική νομοθεσία δεν εξασφαλίζει επαρκή προστασία των αυγών των πτηνών ή των νεαρών πτηνών. Από την άλλη πλευρά, ενδέχεται οι συνθήκες υπό τις οποίες επιτρέπεται η θήρα να μην πληρούν τους όρους που καθορίζονται στην οδηγία· ή ακόμη,τα μέτρα για την εξασφάλιση της προστασίας των ενδιαιτημάτων να είναι ανεπαρκή.
Προστασία της άγριας χλωρίδας και πανίδας: επίκειται η αποστολή πρώτης προειδοποιητικής επιστολής σε οκτώ κράτη μέλη για μη συμμόρφωσή τους.
Σε σχέση με την οδηγία για τα ενδιαίτηματα (οικοτόπους), η Επιτροπή διαβίβασε πρώτες προειδοποιητικές επιστολές σε οκτώ κράτη μέλη: Κύπρος, Τσεχική Δημοκρατία, Δανία, Μάλτα, Πολωνία, Σλοβενία και Σλοβακία.
Η οδηγία για τα ενδιαιτήματα (οικοτόπους) εκδόθηκε το 1992. Επεκτείνει την κάλυψη που προσφέρεται από την περί πτηνών οδηγία σε ένα πολύ ευρύτερο φάσμα σπανίων, απειλούμενων με εξαφάνιση, ή ενδημικών ειδών, συμπεριλαμβανόμενων περίπου 450 ζώων και 500 φυτών. Επίσης, χαρακτηρίζονται ως διατηρητέοι περίπου 200 σπάνιοι και χαρακτηριστικοί τύποι ενδιαιτημάτων. Στόχος της, είναι η προαγωγή της διατήρησης της βιοποικιλότητας μέσω της δημιουργίας πανευρωπαϊκού δικτύου ειδικών ζωνών διατήρησης, του Natura 2000, του πρώτου δικτύου του είδους αυτού παγκοσμίως, το οποίο αντιπροσωπεύει τη συμβολή της ΕΕ στο παγκόσμιο δίκτυο που προβλέπεται να δημιουργηθεί στο πλαίσιο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιολογική Ποικιλότητα.
Οι λόγοι της μη συμμόρφωσης κρατών μελών διαφέρουν από τη μία χώρα στην άλλη. Παραδείγματος χάριν, δεν απαιτούνται αντισταθμιστικά μέτρα στις περιπτώσεις όπου κάποια δραστηριότητα ή έργο επηρεάζει ειδική ζώνη διατήρησης· σε άλλες περιπτώσεις, η νομοθεσία δεν διασφαλίζει την αυστηρή προστασία ορισμένων ειδών.
Επιμέρους περιπτώσεις προστασίας της φύσεως
Επιπλέον, η Επιτροπή έλαβε σειρά αποφάσεων σε τρέχουσες υποθέσεις που αφορούν την εφαρμογή των περί πτηνών και ενδιαιτημάτων (οικοτόπων) οδηγιών σε συγκεκριμένα κράτη μέλη.
Η Επιτροπή έθεσε στο αρχείο την υπόθεση που αφορά την κατασκευή του αεροδρομίου Ciudad Real στην Ισπανία, θέμα που είχε προκύψει επειδή δεν είχε διενεργηθεί η προβλεπόμενη εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΕΠΕ) για το εν λόγω έργο. Έκτοτε, ολοκληρώθηκε μια ΕΠΕ για το συγκεκριμένο έργο και υιοθετήθηκε σειρά ουσιαστικών μέτρων για την άμβλυνση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του αεροδρομίου, ή την αντιστάθμισή τους. Ο συμβιβασμός της διατήρησης με την ανάπτυξη αποτελεί θέμα ζωτικής σημασίας για τον τερματισμό της απώλειας βιοποικιλότητας.
Η Επιτροπή έστειλε στην Ελλάδα πρώτη γραπτή προειδοποίηση, μετά από απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που ελήφθη στις 18 Μαρτίου 2006, με την οποία καταδικάζεται η Ελλάδα για τη μη θέσπιση και εφαρμογή συστήματος αυστηρής προστασίας για την έχιδνα (οχιά) της Μήλου (υπόθεση C-518/04). Η έχιδνα της Μήλου αποτελεί είδος που απειλείται με εξαφάνιση και ενδημεί στην Ελλάδα. Η Ελλάδα διέθετε χρονικό περιθώριο δύο μηνών για να ενημερώσει την Επιτροπή σχετικά με τα μέτρα συμμόρφωσής της με την απόφαση. Η εν λόγω προθεσμία έχει ήδη εκπνεύσει,χωρίς να λάβει η Επιτροπή απάντηση εκ μέρους των ελληνικών αρχών.
Εξάλλου, η Επιτροπή έστειλε τελική γραπτή προειδοποίηση στην Ιρλανδία για τη μη συμμόρφωσή της με την οδηγία για τα ενδιαιτήματα Πρόκειται για έλλειψη πρόνοιας για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τις χρήσεις γης και με άλλα σχέδια που επηρεάζουν περιοχές του δικτύου Natura 2000, για χαλαρές διατάξεις που αφορούν τις τυχόν ζημίες σε προστατευόμενα ενδιαιτήματα μέσω παράνομων πράξεων και, τέλος, για την έλλειψη κατάλληλης πρόνοιας ώστε η διαδικασία καθορισμού των προς υλοτόμηση δέντρων και η επαναφύτευση εμπορικών δασών κωνοφόρων να μην επηρεάζει κατά τρόπο αρνητικό ευαίσθητα είδη, όπως το απειλούμενο με εξαφάνιση μαργαριτοφόρο όστρακο του γλυκού νερού.
Σε υπόθεση που αφορά την Αυστρία, η Επιτροπή αποφάσισε να αποστείλει τελική προειδοποίηση επειδή η τελευταία δεν πρότεινε επαρκή αριθμό εθνικών φυσικών περιοχών για το δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 της ΕΕ. Ένδεκα έτη αφότου τα κράτη μέλη υποχρεώθηκαν να υποβάλουν τους οικείους εθνικούς καταλόγους προτεινόμενων περιοχών για το δίκτυο Natura 2000, το οποίο συνεστήθη βάσει της οδηγίας για τα ενδιαιτήματα, το αυστριακό δίκτυο προτεινόμενων περιοχών πολύ απέχει από του να είναι πλήρες.Επί του παρόντος, δεκαπέντε τύποι ενδιαιτημάτων και δέκα είδη δεν καλύπτονται επαρκώς στον προτεινόμενο κατάλογο που υπέβαλε η Αυστρία.
Σχετικά με το ίδιο ζήτημα καθορισμού περιοχών, η Επιτροπή σημειώνει ότι η Γαλλία αντέδρασε σε τελική γραπτή προειδοποίηση της Επιτροπής, του Δεκεμβρίου 2004, ορίζοντας 87 νέες περιοχές και επεκτείνοντας άλλες 119, στο πλαίσιο της περί ενδιαιτημάτων οδηγίας. Επίσης, η Γαλλία, υπέβαλε προτάσεις για 177 νέες ζώνες και για την επεκταση 32 άλλων, στο πλαίσιο της οδηγίας περί πτηνών, μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου του Νοεμβρίου 2002, σύμφωνα με την οποία η Γαλλία δεν είχε χαρακτηρίσει επαρκή αριθμό ζωνών προστασίας των πτηνών. Μολοταύτα, και στις δύο περιπτώσεις, οι γαλλικές προτάσεις εξετάζονται από την Επιτροπή.
Νομική διαδικασία
Το άρθρο 226 της Συνθήκης εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να κινεί νομικές διαδικασίες κατά των κρατών μελών που δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους.
Όταν η Επιτροπή θεωρεί ότι ενδέχεται να στοιχειοθετείται παράβαση των διατάξεων του δικαίου της ΕΕ, που δικαιολογεί την κίνηση διαδικασίας επί παραβάσει, απευθύνει “επίσημη προειδοποιητική επιστολή” (πρώτη γραπτή προειδοποίηση) στο εμπλεκόμενο κράτος μέλος, με την οποία το καλεί να της υποβάλει τις παρατηρήσεις του εντός ορισμένης προθεσμίας, συνήθως δίμηνης.
Με βάση την απάντηση, ή ελλείψει απαντήσεως, του εμπλεκόμενου κράτους μέλους, η Επιτροπή δύναται να αποφασίσει να του απευθύνει “αιτιολογημένη γνώμη” (τελική γραπτή προειδοποίηση). Σε αυτήν αναπτύσσονται σαφώς και ρητά οι λόγοι για τους οποίους η Επιτροπή θεωρεί ότι έχει σημειωθεί εν προκειμένω παράβαση του δικαίου της ΕΕ και καλείται το κράτος μέλος να συμμορφωθεί εντός ορισμένης προθεσμίας, συνήθως δίμηνης.
Εάν το κράτος μέλος δεν συμμορφωθεί με την αιτιολογημένη γνώμη, η Επιτροπή δύναται να αποφασίσει την παραπομπή της υπόθεσης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Εάν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θεωρήσει ότι όντως υπήρξε παραβίαση των διατάξεων της Συνθήκης, το κράτος μέλος που ευθύνεται για την παράβαση, καλείται να λάβει τα αναγκαία μέτρα για να συμμορφωθεί προς τις εν λόγω διατάξεις.
