ερτ
Δέκα χρόνια μετά τη διακήρυξη για την ίδρυση του Διασυνοριακού Πάρκου Πρεσπών και μόλις δύο μήνες από τη συνάντηση των πρωθυπουργών της Ελλάδας, της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ, υπογράφεται σήμερα, ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Υγροτόπων, στην Πύλη Πρεσπών, η συμφωνία προστασίας του μοναδικού αυτού οικοτόπου, η πρώτη του είδους διασυνοριακή συμφωνία στην περιοχή της Βαλκανικής. Η συμφωνία περιέχει συγκεκριμένες δεσμεύσεις καθώς και ευκαιρίες για το φυσικό περιβάλλον και τις ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή και, κυρίως, θα θεσπίσει μόνιμες δομές συνεργασίας, στοιχεία απαραίτητα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αλλά και την αειφόρο ανάπτυξη της Πρέσπας.
Κοινά προγράμματα
Το πρώτο βήμα για την ενιαία και ολοκληρωμένη προστασία της περιοχής των Πρεσπών έγινε το 2000, με τη διακήρυξη των πρωθυπουργών της Ελλάδας, της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ για την ίδρυση του διασυνοριακού Πάρκου Πρεσπών, πρώτο του είδους του στα Βαλκάνια. Στόχος ήταν η διαφύλαξη του “εύθραυστου” οικοσυστήματος της περιοχής, αλλά και η ενίσχυση της συνεργασίας των λαών, που κατοικούν γύρω από τις δύο λίμνες, τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτιστικό -και όχι μόνο- επίπεδο.
Λίγο μετά τη διακήρυξη αυτή για την ίδρυση του Πάρκου, ακολούθησε η σύσταση της τριμερούς, άτυπης, Συντονιστικής Επιτροπής του Πάρκου Πρεσπών, η οποία αποτέλεσε το μέσο για επικοινωνία, ανταλλαγή πληροφοριών, συνεργασία, καθώς και καλλιέργεια εμπιστοσύνης μεταξύ των τριών μερών.
Από το 2001 έως σήμερα, η Συντονιστική Επιτροπή έχει προωθήσει το σχεδιασμό και την εκτέλεση κοινών προγραμμάτων για την προστασία της περιοχής και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων της. Η ανάπτυξη του Στρατηγικού Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη του Πάρκου Πρεσπών αποτέλεσε ένα από τα πρώτα επιτεύγματα της τριμερούς συνεργασίας. Το Στρατηγικό Σχέδιο Δράσης, το οποίο ολοκληρώθηκε με χρηματοδότηση του ελληνικού κράτους, έθεσε για πρώτη φορά το πλαίσιο για ένα συνολικό ορθολογικό σχεδιασμό για το μέλλον της περιοχής και έχει υιοθετηθεί από τους φορείς των τριών κρατών.
Στο πλαίσιο της δεκαετούς συνεργασίας, πολλοί τοπικοί φορείς (κυρίως οι Δήμοι και οι ΜΚΟ) συνεργάζονται για την υλοποίηση κοινών προγραμμάτων, ενώ διεθνείς χρηματοδοτικοί οργανισμοί προσφέρουν ουσιαστική οικονομική υποστήριξη.
Το διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών αποτελεί αξιοπρόσεκτο παράδειγμα συμμόρφωσης με το διεθνές περιβαλλοντικό δίκαιο, αλλά μέχρι σήμερα λειτουργούσε χωρίς μια νομικά δεσμευτική συμφωνία μεταξύ των τριών κρατών. Ακόμη, όμως, και υπό αυτό το νομικό καθεστώς, το Πάρκο Πρεσπών έχει να επιδείξει σημαντικές, κοινές, δράσεις, που συμβάλλουν όχι μόνο στην προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης, αλλά και στην έμπρακτη προσέγγιση γειτονικών λαών.
Η συμφωνία θα υπογραφεί από τους υπουργούς Περιβάλλοντος της Ελλάδας, Τίνα Μπιρμπίλη, της Αλβανίας, Φατμίρ Μεντίου και της ΠΓΔΜ, Νετζάτι Γιακούπι και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την οποία θα εκπροσωπήσει ο Επίτροπος Περιβάλλοντος, Σταύρος Δήμας, ενώ αναμένεται και σύντομη τοποθέτηση του εκπροσώπου της Σύμβασης Ραμσάρ, Τομπάιας Σαλάθ.
“Θησαυροφυλάκιο” βιοποικιλότητας
Η λεκάνη της Πρέσπας διακρίνεται για την έξοχη βιοποικιλότητά της, που έχει αναγνωριστεί τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο, όχι μόνο για την πλούσια χλωρίδα και πανίδα της, αλλά και για την ποιότητα και σπανιότητα των ειδών που “φιλοξενεί”.
Πάνω από 260 είδη πουλιών, 1.500 είδη φυτών, 23 είδη ψαριών, 60 είδη θηλαστικών συνθέτουν τη σπάνια βιοποικιλότητα της Πρέσπας. Τα δύο είδη πελεκάνων, ο αργυροπελεκάνος και ο ροδοπελεκάνος, οι λαγγόνες, τα επτά είδη ερωδιών, οι σταχτόχηνες και οι χαλκόκοτες καταδεικνύουν τη μοναδικότητα της λεκάνης των Πρεσπών, η οποία φιλοξενεί και τη μεγαλύτερη αναπαραγωγική αποικία αργυροπελεκάνων στον κόσμο (1.200-1.400 ζευγάρια).
Προστατευόμενες περιοχές στις τρεις χώρες
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, και στις τρεις χώρες έχουν γίνει διάφορα βήματα για την προστασία των μοναδικών οικοσυστημάτων της Πρέσπας.
Στην Αλβανία, το Εθνικό Πάρκο Πρεσπών ιδρύθηκε το 1999 για την αποκατάσταση και αειφορική προστασία κρίσιμων εδαφικών και υδάτινων οικοσυστημάτων στην περιοχή της Μεγάλης και της Μικρής Πρέσπας.
Στην Ελλάδα, το 1974 ιδρύθηκε ο Εθνικός Δρυμός Πρεσπών για την προστασία των λιμνών Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα και της λεκάνης απορροής τους, και το 1975 η ίδια περιοχή ανακηρύχθηκε “Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους”. Επιπλέον, το ελληνικό τμήμα της λεκάνης των λιμνών περιλαμβάνεται στον εθνικό κατάλογο των περιοχών που έχουν προταθεί για ένταξη στο δίκτυο Φύση 2000, σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες για τους οικοτόπους και για την προστασία των άγριων πουλιών.
Η δε λίμνη Μικρή Πρέσπα έχει, από το 1974, οριστεί ως “υγρότοπος διεθνούς σημασίας” σύμφωνα με τη Σύμβαση Ραμσάρ.
Στην ΠΓΔΜ, το Εθνικό Πάρκο του Πέλιστερ ιδρύθηκε το 1948 για την προστασία ενός παγκοσμίως μοναδικού ορεινού οικοσυστήματος στα ανατολικά της λίμνης Μεγάλης Πρέσπας, ενώ το Εθνικό Πάρκο της Γκαλίτσιτσα ιδρύθηκε το 1958 για την αποκατάσταση και την προστασία ενός μοναδικού εδαφικού οικοσυστήματος, που εκτείνεται στο όρος Γκαλίτσιτσα που βρίσκεται ανάμεσα στη Μεγάλη Πρέσπα και την Αχρίδα. Το Ορνιθολογικό Καταφύγιο στο Εζέρανι (ανακηρυγμένη περιοχή Ραμσάρ), που συνορεύει με το βορεινό τμήμα της Μεγάλης Πρέσπας, ιδρύθηκε το 1996 για την προστασία μεταναστευτικών και άλλων υδρόβιων πουλιών. Η Μεγάλη Πρέσπα ανακηρύχθηκε “Φυσικό Μνημείο”, το 1977.
Τα νερά των λιμνών ενώνουν τρεις χώρες, που μοιράζονται τα νερά τους, τη βιοποικιλότητά τους, αλλά, κυρίως, ένα κοινό μέλλον για τους λαούς τους.
